Tiroid bezinin sağlıklı olması vücudumuzdaki sistemlerin doğru çalışması için çok önemli. Bu haftaki yazımda sizlere tiroid hastalıklarında doğru beslenmeyi anlatmak istiyorum Ülkemizde her 100 kişiden 40'ında tiroid sorunu, 30'unda guatr görülmekte. Ayrıca sağlık verilerine göre yetersiz tiroit hormonu üretiminden kaynaklanan, kilo kaybını zorlaştıran başlıca hastalıklardan olan hipotiroidinin sıklığı yüzde 5 gibi görünmesine rağmen toplumun yarısından fazlasına tanı konmadığı tahmin ediliyor. TİROİD NEDİR Boyunda adem elması olarak tanımlanan bölgenin altında bulunan kelebek şeklindeki bu organ vücuttaki tüm sistem ve dokuları etkiler. T3 (triiyodotironin) ve T4 (tiroksin) hormonlarının yanı sıra kalsitonin hormonunun üretimini, depolanmasını ve gerektiğinde salınmasını sağlayan tiroid, yaklaşık olarak bir ceviz büyüklüğündedir. Ağırlığı 30 gramdan az olsa da vücuttaki her dokuyu ve hücreyi etkileyen hormonlar üretir. Tiroid bezinden salgılanan hormonlar, kan dolaşımına karışarak ilgili sistem ya da organın uyarılmasını sağlar. Vücut sağlığı açısından oldukça önemli olan tiroid bezi fonksiyonlarının düzenli olması, vücutta oluşan metabolik süreçlerin hemen hemen tümünü etkiler. SEMPTOMLAR KARIŞTIRILABİLİYOR Bu kadar yaygın bir hastalık grubu olmasına rağmen tiroidle ilintili hastalıkların tanısı kolay konmaz. Çünkü tiroid hastalıklarında karşılaşılan şikayetler çoğu zaman bahar yorgunluğu, mevsim değişikliği denilerek geçiştirilir. Cilt kuruluğu, deri döküntüleri, saçlarda kuruluk ve saçın kalitesinde bozukluk, kilo alma, sinirlilik, çabuk yorulma, ses tellerinde değişiklik, konuşmada yavaşlama, terlemede azalma, kolay üşüme gibi semptomlar genellikle tiroid hastalığının göstergesidir. TANISI NASIL KONUR Bir hastanın tiroid durumu hakkında karar vermek için fiziksel muayene ve fonksiyon testlerini bir arada değerlendirmek gerekiyor. Klinik fonksiyon bozukluğu için en iyi izleme testi serum TSH'dır, bunun yanında serbest T3, T4'e bakılır. Ayrıca bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırdığı Haşimato tirodi hastalığı saptamak için tiroide karşı oluşan tiroid peroksidaz (TPO), troglobülin (TPG) antikorlarındaki artış izlenir. TSH için referans aralık 0.2 ile 5.5 mIUL aralığındadır. TSH artışı hipotiroidizm, düşüklüğü ise hipertirodizmle ilişkilidir. TSH düzeyleri 2 mIUL'den yüksek olan bireylerde 20 yıl içinde hipotiroid gelişme riski artmıştır. VÜCUDUN KONTROL MERKEZİ Tiroid zihinsel fonksiyon için çok büyük önem taşır, anne karnında ve doğumdan sonraki ilk birkaç yılda beynin büyüme ve gelişimini sağlar. Tiroid hormonları glikozun hücre içine alınmasını arttırır ve pankreastan insülin salınımını uyarır böylece kanda şekerin yükselmesini önler. Bunun yanında tiroit hormonları kemiklerin büyüme ve olgunlaşmasında görev alır, tiroid bezinden üretilen kalsitonin hormonu kandan kemiğe kalsiyumun taşınmasını sağlayarak bu etkinliği daha da artırır. Tiroid hastalıklarında metabolizma hızının değişimine bağlı olarak kilo artışı veya azalışı söz konusu olmaktadır. Düzenli bir beslenme planıyla hem normal vücut ağırlığına ulaşılması hem de fazla yağ dokusunun oluşturabileceği zararlar ve düzensizliklerin azaltılması hedeflenir. METABOLİZMAYI DÜZENLER Tiroid bezinden üretilen hormonlar özellikle kilo üzerinde çok etkili. Tiroid hormonları vücutta depo edilen yağların yakımını desteklerken, protein döngüsünde görevli enzimlerin üretiminde rol oynuyor. Bu hormonlar ayrıca vücudumuzdaki enerji birimleri diyebileceğimiz mitokondrilerin sayı, hacim ve aktivitesini artırarak hücresel metabolik aktiviteyi hızlandırır. Bunun yanında mitokondrinin iç yüzeyindeki ana solunum zincirindeki enzim aktivitelerini artırmada da rol oynayarak vücutta enerji kullanımı ve ısı üretimini destekler. Hipertiroidi hastalarında metabolizma hızı iki katına kadar yükselir, tam tersi hipotiroidi hastalarında metabolizma yarı yarıya yavaşlar bu da kilo kaybını ciddi düzeyde zora sokar. İYOT TÜKETİMİ ÖNEM TAŞIYOR Tiroid hormonu üretimi için, dolaşımda diyet yoluyla veya takviyelerle alınan yeterli seviyelerde iyodür gerekir. Yetersiz iyot, bir kişiyi hipotiroidizm geliştirme veya kötüleştirme riski altına sokar. Hipotiroidi hastalarının deniz ürünleri ve iyotla zenginleştirilmiş tuz tüketimi önemlidir. Haşimato ve hipertiroidi hastalarında ise iyot önerileri tam tersine döner. Haşimato hastalarında iyot TPO üretimini arttırdığı için bu hastalarda iyot alımı otoimmün bir alevlenmeye neden olur. Bu nedenle bu hastalar deiyonidize tuz tüketmeli, iyot içeren besinlerden kaçınmalıdır. İyot; iyotla zenginleştirilmiş tuzlar, balık ve deniz ürünlerinde ve süt ürünlerinde bulunur. SELENYUM ÖNEMLİ T4'ün T3'e dönüşümünde görevli 5 deiyonidaz enzimi çalışması için selenyuma ihtiyaç duyar. Selenyum eksikliğinde bu enzimin aktivitesi bozulur, kanda T4 ve TSH hormonu yükselir,