CHP ve İyi Parti liderliğinde 6 parti genel başkanının imzalarıyla açıkladığı 'Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem'i sunuş konuşmalarını ve resmi metni okudum.Birinci tespitim: Bu bir sistem metni değil, bu anlamda sadece eski 'sembolik cumhurbaşkanı, Meclis içinden başbakanhükümet' modeli esas alınmış ama içinde anayasal kurumlara, yargısal kurumlara, devlet şirketlerine, medyaya kadar alakalı alakasız bir 'torba' dolusu düzenleme içeriyor...İkinci tespitim:Sistemin hayata geçirilmesi için ilk şart olan 'cumhurbaşkanının nasıl seçileceği' metinde yok.Sadece 'bir kez seçilir' ifadesi kullanılmış.Ancak halk oyuyla mı, TBMM'de mi seçileceği belirtilmemiş.Milletvekilleri için kullanılan 'aday', 'seçim' ve 'adaylara yapılan belirli miktarın üzerindeki bağışların ve seçim harcamalarının açıklanması' ifadelerinden, cumhurbaşkanının da halk oyuyla seçileceği sonucunu 'var saymamız' gerekiyor.Bu durumda;Seçim kampanyasına yetecek kadar güçlü bir mali destek sağlayabilen, üzerine de halkın yüzde 501'inin oyunu alabilen bir kişi, bütün Türkiye çapında haftalarca kampanya yapıp cumhurbaşkanı seçilecek...Ama 'hiçbir yetki' kullanmayacak!Ya da;Cumhurbaşkanı seçiminin finansmanını ve kampanyasını siyasi parti veya ittifaklar yürütecek, sembolik aday meydan meydan sembolik olarak gezdirilecek!Bu da ayıp...Almanya'daki gibi sembolik seçiciler tarafından seçilen sembolik bir cumhurbaşkanı daha makul olurdu...Üçüncü tespitim:Metinde yer alan "görevi sona eren Cumhurbaşkanı aktif siyasette görev alamayacaktır" ifadesi de sorunlu.Bu durumda Türkiye'nin genç bir cumhurbaşkanına sahip olması mümkün görünmüyor.Dördüncü tespitim:Olumlu örnek olarak sadece '1921 Anayasası'na atıf yapılması, Cumhuriyet ve üniter devlet adına çok sayıda hayati soru işareti doğuruyor.Metnin C şıkkında, "1921 Anayasası'nın nispeten kapsayıcılığının ardından, Türkiye Cumhuriyeti devleti, sonraki anayasalarında daha dar kalıplara girmiştir" ifadesi yer almış.Bu ifadeden sonra 1961 Anayasa'sı (imla metinde böyle) ve 1980 Anayasası'ndan sözedilerek eleştiriler getirilmiş, ancak 1923'te eklenen 'Cumhuriyet'e ilişkin değişiklikler ve 1924 Anayasası atlanmış.Metnin tanıtımı sırasında her bir bölüm 6 parti arasında paylaşılmış.Anayasa konusu CHP Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek'e düşmüş. Erkek, konuşmasında "Geçmişin dar kalıplarını reddediyoruz. Bu, yeni bir başlangıçtır" demiş.Metinde bu ifadenin devamı "ve yeni bir inşa" şeklinde.Peki bunun anlamı ne1921 Anayasası'nda 'kapsayıcı' olan, ancak 'sonradan daraltılan' konular nelerBunun için bazı akademik makalelere bakmak yeterli. 1921 Anayasası sadece 24 maddeden oluşuyor ve 'kapsayıcılık' bağlamında 'farkı' da 'yerel yönetimde idari özerklik' getirmesi.Mevzunun nereye geldiğini anlamışsınızdır.1921 Anayasası'na göre, "vilayetler ve nahiyeler tüzelkişiliğe ve özerkliğe sahip yönetim birimleridir; halkoyu ile seçilen meclisler tarafından yönetilirler. Sağlık, eğitim, geçim, tarım, imar ve sosyal işlerde yetki vilayet meclislerindedir; vali sadece gözeticidir; iç, dış, askeri, yargısal işler ve birden çok ili ilgilendiren alanlar merkezi idarenin yetkisindedir."Yani yerel meclisler yürütme ve idari özerkliğe sahipti.Bunun gerekçesi, Osmanlı Meclis-i Mebusanı'na dayandırılır, 'yerelden merkeze demokrasi' örneği olarak da izah edilir, dönemin yükselen ülkesi Sovyet sistemine benzetilir, Tanzimat ile başlayan merkezileşme çabalarından rahatsız olan Kürt aşiretlerini milli mücadeleden uzaklaştırmamak için olduğu söylenir vb...Neticede buradaki 'yerel yönetimlerin özerkliği' idaridir, siyasi değildir. Türkiye Devleti üniterdir, federal değildir vb.Ancak buna rağmen, 1924 Anayasası'nda bundan vazgeçildi.Zira 1924'te siyasal Kürtçü bir yerel siyasi özerlik temelli federalizm talebi boy vermeye, isyan belirtileri görülmeye başladı.Bu konunun izahı İkinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün, eski başbakanlardan Ferit Melen'e söylediklerinde var: "Atatürk Kürtlere çok geniş idari yerel özgürlükler verecekti. (...) Ancak ne zaman ki, Cumhuriyet'i sıkıştırmak ve isteklerini elde etmek isteyen İngilizler özellikle