Biz düelloyu çizgi romanlardan biliriz. Kovboyumuz kulakları düşmüş bir at ile yorgun argın Silver Star kasabasına gelir, barmene ince bir sesle seslenir: "Bana bi limonata!" "Toch! Toch! Toch!" O da ne Elindeki mühürlü kâğıdı kabzayla çakar tahtaya. -Evet beyler, yeni şerifiniz seçilinceye kadar ben bakacağım makama. Adım John Smith, işte tayin emri burada. Kirli urbalı gringolar yabancıyı alaya alır, belindeki koca tabancaya bakar, neşeden kırılırlar. Kah kah kahkaha!. - Ay gülmekten tıkanacağım, şerif ha! - Asayişi nasıl sağlayacakmış acaba Birden saloon'un çift kanatlı kapısı açılır, zemini irice bir gölge kaplar. Bir iki üç tıp. Herkes susar, ayak altındakiler çekilir kenara. Yüzü bıçak izleri ile dolu haydut, ahşap zemini titreterek yürür, tayin yazısını cart cart yırtar. - Ufaklık sana bir dakika mühlet! Şimdi alıyorsun çantanı ve derhâl toz oluyorsun buradan. Namımı duymuş olmalısın, burada Lopez Martinez Gonzalez derler bana. HEY AMİGO Şerif "Hayır bayım" der, "bir yere gitmiyor, teessüf ediyorum ayrıca!" - Vayy bana hakaret ha Duydunuz di mi Artık bunu düello paklar! - Tamam buyurun o zaman. Dışarı çıkar, mesafe alırlar. Atlar huysuzlanır, kargalar uçar, tavuklar gıdaklayarak kaçışırlar. Çaylak şerif korkmuş görünmez, limonatası ile meşguldür o sıra. Bu arada sırnaşık mezarcı gelip ölçüsünü alır, tabut hakkında tercihini sorar arsızca. Lopez Martinez bugüne kadar hiç kaybetmemiştir, onlarca leşi vardır, her biri için bi' çentik atmıştır sundurmaya. Bir cızık daha çeker, netice malum nasıl olsa. Delikanlı, başlayın işareti verildiğinde mitralyöz gibi takırdar, rakibinin elinden tabancayı uçurmakla kalmaz. Gözüne ayna tutan, tüfekle bacanın ardına saklanan, yokuştan varil yuvarlayan çakalların şapkalarında delikler açar. Şerif ofisine doğru yürürken silahının namlusuna üfler: "Uslu durun çocuklar!" BATI BATIL BATAK... Montesquieu'ye göre düello bir Germen âdetidir. Burgond Kralı Gondebaud'dan kalma. Bakın şu işe ki, Kilise de düellodan yanadır. Papazlar halkı "haklının kazanacağına" inandırırlar. Hâkimler delil toplamak yerine tarafları tokuşturur. Dava uzayınca "Amaan düello yapın gitsin" derler, "bizi uğraştırma!" Biri vurur, şan kazanır, öbürünün hanımı dul, çocukları yetim kalır. Vurulan sadece canını ve şerefini kaybetmez, malı mülkü de geçer hasmına. Hani "Bir koy, hepsini al" diye bir fırıldak vardı ya. Düello aslı İtalyanca olsa da Fransa'da zemin bulur. Bir ara iyice çivisi çıkar, ottan çöpten bahanelerle sarılırlar silaha. 16. yy. İspanya'sında asillerin dörtte biri 20 yaşını doldurmadan mezara. Peki bunu ticarete dökmek isteyen çıkmaz mı Dur gidip şuna meydan okuyayım, servetine çöküp, vaziyeti doğrultayım. Yok öyle bedava, amele patrona, maraba ağasına kafa tutamaz. Hem ayak takımının şerefi kimin umurunda Diyelim adam vuruldu ama ölmedi, bu onun suçluluğuna dalalet eder, bir de şahitler vurur, pişman ederler doğduğuna. Düelloya davet edilen katılmak mecburiyetindedir, orada barınamaz yoksa. Ancak ruhban sınıfı, kadınlar, sakatlar müstesna. İsterlerse yerlerine bir silahşor tutup yollayabilirler, şimdi o düşünsün kolaysa. KATIR MI SATIR MI Düello silahı tarafların mutabakatıyla seçilir, önceleri ok, kılıçtır, sonraları gürz, kalkan, balta... Ateşli silahların keşfi ile varsa yoksa tabanca. Süvariler tabii ki zırhlı atlarla çıkar, mızraklarla vuruşurlar. Düelloya davetin icapları vardır. Hasmı kalabalık bir yerde (tercihen dostları arasında) sıkıştırmalı, elinizdeki mendili müstehzi bir ifadeyle sallamalısınız sıfatına. Mendiliniz yoksa peçete ve eldiven de olur ama muaşeretten nakıs puan yazarlar. Vay bana hakaret ha! Hiçbir soylu bu tahrike dayanamaz. Ulu büyük dedelerinin şerefini çiğnetmeyecek, gününü gösterecektir sana... Ertesi gün şafak vakti belirlenen alanda buluşursunuz. Şahitler silahları gözden geçirir, sahayı ölçer biçer, kazık çakarlar. Asil biri (dük, kont, bazen bizzat kral ya da çar) hakemlik yapar. Önce sırt sırta verip yürürsünüz, mesafe hakaretin büyüklüğü ile ters orantılıdır, üç adım da olabilir, otuz adım da. Dönünce zımbalarsınız, ıskalarsanız çok fena. Çünkü sadece bir kurşun vardır namluda. Hasmınız hain hain gülerek gelir ve delik açar kaşların arasına. Fransızlar takım tutar gibi adam tutar, üstüne bahis oynarlar hatta. Sonraları yasaklanır, ancak subaylara bir hak tanınır. Tabii üstlerinden izin almak kaydı şartıyla. Bilinen son düello Marsilya Belediye Başkanı Gaston Defferre ile (Yılmaz Güney'i himaye etmişti) parlamenter Rene Ribiere arasında yapılır (1967). Dışişleri Bakanı Jean de Lipkowskiin hakem olur. Gaston, Rene'yi kolundan yaralayınca düdüğünü çalar. "Tamam beyler bu kadar!" RUSYA GİRDAPTA Ruslar, Fransız hayranıdır. Körü körüne taklit eder, düelloya da sarılırlar. Çar Petro yeni ceza kanunu ile (1716) düellocuları (ve hakemi de) ipe yollar, mallarına el koyar. İyi de Rus ruleti yayılır bu defa. Kurallar zamanla gevşer, nadiren Sibirya'ya sürer, para cezası ile savarlar. 1765 yılında 20 kadın düelloya çıkar, hakemliklerini bizzat İmparatoriçe II. Yekaterina yapar. Çar 1. Pavel ise Avrupa krallarını düelloya davet eder. Muhatap alınmaz o başka. Derken iş ayağa düşer, bir balerin için en gözde subaylar birbirini kırar.