Bediüzzaman'ın Hayatı'ndan Tesbitler-225Bediüzzaman yaralı ve bir ayağı kırık olduğu hâlde iki hafta Bitlis'te tutulur. Daha sonra esir kampına gönderilmek üzere 18 Mart 1916 târihi itibarıyla Van üzerinden esâret yolculuğu devam eder. Bediüzzaman, Van'a getirildikten sonra Ruslarla işbirliği yapan bazı kişiler (Bir Kürt aşiret reisi) kendisine, "Biz seni Rus kumandanından alırız. Fakat bize reis olup davamızı yürütürsen..." derler. Bediüzzaman, onların teklifini kabul etmeyerek, "Ben Müslüman Türk milleti aleyhine çalışamam. Esareti riyasete tercih ederim."1 cevabını verir.2 Bediüzzaman Hazretleri ile birlikte Rus sınırına kadar sevk edilen Muhammed Feyyaz İbrâhim Hakkıoğlu isimli şahsın hatıra günlüklerinde bu yolculuk şöyle devam ediyor: 16 Mart 1331(29 Mart 1916): "Van'dan nakliye arabaları ile sevk edildik. Akşamleyin Erçek'e geldik. Burası bütün Ermenilerle meskûn idi. Molla Said'i tanıdılar. Esna-i teşhirde nahiye halkı başımıza yığıldı. Tekfir ve tahkir ediyorlardı. Gece hayatımıza su-i kastta bulunacakları anlaşıldı. Bu su-i kasttan halâsımız hususunda muhafız neferlerden Seyfullah isimli birisinin (Rusya Müslümanlarından) büyük yardımı oldu. Geceyi havf, telaş içinde geçirdik. Sabahleyin kumandan, karısı ile beraber ziyaretimize geldi. Yanlarında 10-12 yaşlarında bir Müslüman çocuğu vardı. Mükrim(ikramı seven) kumandan bize son derece i'zaz ve ikram etti. Haremi, en ziyade, Ermenilere düşman bir Rus kadını idi... Çocuğun bu hâli bizi o kadar müteessir etmişti ki, o sözünü bitirdiği hâlde, biz hâlâ dalmıştık. Nihayet Molla Said çocuğa bazı nasayihte bulundu. O sıra arabaların hazır olduğunu söylediler. Kumandan, haremi ile beraber arabaya kadar bizi teşyi ettiler. (Bu tarih 17 Mart 1332Miladi 30 Mart 1916 idi.) Akşamleyin Molla Hasen'e vasıl olduk. Burada, Rus kumandanı, son derece rahatımızı temin etti. 18 Mart 1331 (31 Mart 1916): Saray'a, Kazımpaşa'ya, 19'da (1 Nisan 1916) Kotur'a, 20'de (2 Nisan 1916) Kervansaray'a vasıl... Ve Mart 22'de (4 Nisan 1916) Hoy'e (İran'da) girdik. Şehirden yarım saat mesafede karantina mahalline indik. Sekiz-on baraka ile üç tane çadır ve bir hamam ile hususi hastahaneyi muhtevi bulunan bu mahalde, yirmi