Hiç mi iyi bir şey yapmıyorlar, diye zaman zaman soruluyor ya, hükümetin sigara ve dezenformasyonla mücadelesini hemen başa koyabilirim. İkisi de insan sağlığına zararlı; biri bedenimize, diğeri aklımıza. Böyle durumlarda devletin bir çocuk bakıcısı gibi devreye girip vatandaşını koruması zorunludur. Elbette iki konudaki mücadelenin niteliği, ne kadar başarılı olduğu, en önemlisi de motivasyonu tartışmaya açıktır. Sigara bu hükümetle başlayan bir sorun değil, dezenformasyonu da bu hükümet icat etmedi. Ama insanların özellikle sosyal medya üzerinden beyinlerinin yıkanması, karşılığında seçmen davranışlarının değişmesi son 10 yıldır dünyanın önde gelen ülkelerinin de çözmediği bir probleme dönmüştü. Brexit referandumu ve Donald Trump'ın seçilmesi dezenformasyon kampanyalarının sonucudur. Hükümet de bu sorunu kendi kucağında buldu. Çözümü Twitter'ın yavaşlatılması, EkiSozluk'un kapatılması gibi yöntemlerde arıyorlar. BASIN-YAYIN İLKELERİ NEREDE Yaygın kanı dezenformasyonla mücadele adına muhalif seslerin susturulduğu, hükümetin dezenformasyonu bahane ederek kendisine yönelik eleştirileri önlendiği. Bu eleştiriler haksız değil, iktidarın en ufak bir eleştiriden bile hoşlanmadığı da yeni değil. Ancak bir an için bu hükümetten bağımsız düşünelim. Yapılan araştırmalar dezenformasyonun en çok Türkiye, İtalya ve Rusya'da karşılık bulduğunu gösteriyor. Özellikle sosyal medya üzerinden yalanların yayılması hem demokrasiye hem de insan hayatına tehdit. ABD'de "pizza gate" diye bir yalandan dolayı gözü dönmüş bir saldırgan bodrum katında çocuk ticareti yapıldığını sandığı bir pizzacıyı ateş açmıştı. Pizzacının bodrum katı yoktu oysa, ama sosyal medya platformlarıgeleneksel medyanın aksinebu gibi veri doğrulamayla vakit kaybetmiyorlar. Ben de çok rahat bir şekilde oturup EkiSozluk'e uzun uzun, ayrıntılı ve ikna edici bir komplo teorisi yazıp nadasa bırakabilirim. Birileri fark edene, ya da hukuki müdahale gelene kadar da yazdıklarım orada durur ve kim bilir, kar topu gibi büyüyerek başkalarını etkileyebilir. EkiSozluk, Facebook ya da Twitter, fark etmez, bu gibi platformlarda yazılan yalanları hukuka uydurmak ve böylece yayından kaldırılmamasını da sağlamak mümkün. Bu platformlar kendilerini medya şirketi olarak görmediklerinden geleneksel basın-yayın ilkelerine uymak ya da içeriklerini editoryal süzgeçten geçirmek gibi bir zorunlulukları yok. Oysa özellikle EkiSozluk dileyeninin ağzına geleni söylediği Hyde Park kürsüsündense, bir gazetede konunun uzmanı olmayanların bile her konuda kolaylıkla fikir ürettiği sonsuz bir yorum-görüş sayfasını andırıyor. Ama başı boş, editörü olmayan bir yorum sayfası. Geleneksel medyanındaralan kadrolar, ekonomik sıkıntılaryüzünden bu işlevi ne kadar yerine getirdiği de tartışılır. Ben ideal bir medya düzeninden bahsediyorum. Pratikte ise profesyonel gazetecilerin veri doğrulayıcı ya da editör eksikliğinde birçok fonksiyonu tek başlarına yaptıklarını biliyorum. Çok basit bir örnek vereyim: Eskiden bir ismin doğru yazılışına biz bakmazdık, bunu düzeltmen ya da editörlere bırakırdık. Şimdi bir yazıyı teslim sürem üç-dört katına çıktı, çünkü birkaç kişinin işini birden yapıyorum. Bu durumdan şikayetçi değilim, yalapşap yazı teslim de edebilirim ve birçok kişinin radarından çıkar. Ama profesyonel gazeteciler yaptıkları işin topluma ve gerçeğe karşı sorumluluğu olduğunu bilerek hareket etmek zorundadır. Aksi halde Oğuzhan Uğur olursunuz. İYİ NİYET YETMİYOR Marshall McLuhan'ın "Başkalarının infiali ahmaklara saygınlık kazandırır," sözünü bir yere not edelim. Kriz anlarında sosyal medyayı kullanarak kendilerine kahramanlık ve itibar kazandırma fırsatı tanıyan pek çok ikinci sınıf şöhret olduğunu Gezi'den biliyoruz. (Londra'dan "Parkta şu anda" diye tweet atan yazarı hatırlar mısınız) Bu insanlar iyi niyetli, öfkeli ve gerçekten yardımsever olabilirler. Ama özellikle kriz anlarında nasıl davranacaklarına dair bir eğitimleri, tecrübeleri olmadığı ortada. Devlet, evet, yetersiz kaldı. Ama tecrübesi olmayanların iyi niyeti bazen daha fazla sorun doğurabilir, işleri aksatabilir. Pop şarkıcılığı tutmayınca gazeteciliğe özenen Oğuzhan Uğur gibileri edindikleri kuvvetli platformda bonkörce bilgi akışı sağlarken bunun belli bir disiplini olduğunu bilmiyorlar. Gazeteciliğin herkese açık ve herkesin yapabileceği bir iş olmasının bazı sıkıntıları var ne yazık ki. Olağanüstü şartlarda doğru bilgi akışını sağlamak zordurgazeteci için de zordur. Ama insanın geçmişten gelen böyle bir deneyimi yoksa hiç kalkışmaması çok daha sağlıklıdır. Önceki gün hükümete yakın konuştuğum biri "Sırf bu yalan yüzünden ekipler kurtarma çalışmalarını bıraktı ve baraja yöneldi," dedi. "Kim bilir kaç kişi kurtarılamadı bu yüzden." Bu söylenen hükümetin propagandası olabilir, belki beş dakikalığına ekipler çalışmayı bırakmış ama sonra da işinin başına dönmüştür. Bilmiyorum, orada değildim. Ama teyit edilmemiş bilgileri yaymanın böylesi bir sonuç doğurabilme