Domates sofralarımızın vazgeçilmezi. Peki, çeşitlerimizi biliyor muyuz Hep Çanakkale domatesini duyarız, o da henüz bir ay önce coğrafi işaret tescili almış. Soframızdaki domates cümbüşüne bir bakalım.Ağustos ayı domatesin en lezzetli zamanıdır. Güneşte olgunlaşmış tarla domatesinin tadı ve kokusu, olağanüstü bir lezzet cümbüşü sunar. Domates tadını tanımlamak zor. Hem biraz tatlı, hafiften şeker içerir, diğer taraftan bu tatlılığa zıt ekşimsi asitli bir tadı da vardır. İlginç bir şekilde tuz konmadan bile yetiştiği yere ve cinsine göre hafif tuzlumsu bir mineral yapı da taşır. Tuz eklenince bu özellik âdeta patlar.Gizli lezzet silahıDomatesin bir de gizli lezzet silahı var. O da glutamat içeriği. Domatesin glutamat içeriği çok yüksek, bu yüzden de 5'inci tat olarak nitelenen umami içeriği yönünden eşsiz. Mevsiminde olgun domatesi çiğ yemek için sululuk, kabuk inceliği ve etinin diriliği de çok önemli faktörler. Ancak bugünlerde mevsiminde bile iyi domatesi bulmak güçleşti. Doğrusu şu ki domatesin tatsızı çekilmez. O yüzden eski kokulu, lezzetli domatesleri arıyoruz. Peki, domates çeşitlerimizi biliyor muyuz Atalık domates diye şef sofralarını süsleyen domatesler ne kadar atalıkYerli mi yabancı mıSürekli tekrarlanan bir kavram vardır: Yerli domates. Bir kere bu söylem doğru olmaktan epey uzak. Çünkü Amerika'dan gelen domates, Avrupa ve Akdeniz ülkelerinde önceleri kuşkuyla yaklaşılan bir bitki olmuş, dolayısıyla Osmanlı'ya da geç gelmiş; topu topu 1800'lerin ortasından sonra bilinmeye başlanmış, gerçek anlamda yaygınlaşması ise 20'nci yüzyılı bulmuş. Yani en eski domatesimiz bile, olsa olsa bir buçuk asırlık. Bulunduğu toprağı sevmiş, melezleşmeyle kendine has bir tür oluşturmuş ya da aksine melezleşmeyerek sabit tür olarak kalmış nice domatesimiz var kuşkusuz. İşte genelde yerli diye adlandırdığımız bulunduğu bölgeye adaptasyon geliştirmiş türler.Bingöl'ün Güldar'ıCoğrafi işaretli olanları ne yazık ki pek az. Örneğin hep Çanakkale domatesini duyarız, ancak Çanakkale domatesi bile henüz sadece 1 ay önce bugün, yani 13 Temmuz 2023 tarihinde coğrafi işaret tescili almış. Hemen akabinde 26 Temmuz'da Bingöl'ün GuldarGüldar adıyla bilinen domatesi de tescillenmiş. Adını duymadığımız bu domatesin ayırt edici özelliği içindeki kristalimsi yapılarmış. Belli ki umami tadını veren glutamat kristalleri bu domatesin farkı. Özelliği de Bingöl'ün 1500-1600 metre rakımlı yüksek coğrafyasında meşe çalı ormanlarıyla çevrili korunaklı bir mikroklimada yetişmesi.var taboolaDivId "";var taboolaPlacement "";if (adServiceConfig.isMobile()) {taboolaDivId "mid-article-thumbnails_mobile1_milliyet-" 6989739;taboolaPlacement"Mid Article Thumbnails_mobile1_milliyet";}else {taboolaDivId "mid-article-thumbnails_desktop1_milliyet-" 6989739;taboolaPlacement "Mid Article Thumbnails_desktop1_milliyet";}window._taboola window._taboola || ;_taboola.push({ mode: 'thumbnails-mid-a', container: taboolaDivId, placement: taboolaPlacement, target_type: 'mix' });_taboola.push({ article: 'auto', url: 'https:www.milliyet.com.tryazarlaraylin-oney-tangorunuse-aldanmayin-6989739' });Bütün meyvelerde olduğu gibi yüksek rakımdan ötürü gece gündüz ısı farkı fenolik değerlerin yüksek olmasına ve lezzetin yoğunlaşmasına neden oluyor. Ayrıca Guldar domatesinin potasyum açısından zengin toprakta yetiştiği ve lezzet farkının bundan geldiği belirtiliyor. Yörede 130 yıllık geçmişi olan bu domates bölge dışında da tanınıp