İnsan türünün sonunu konuşuyoruz -ilk kez: Savaşlar nedeniyle yok olmasını değil, araçlar sebebiyle izafileşmesini, devre dışı kalmasını, zamanla robotlaşarak insanlığından olmasını. Aynı zamanda da araçların hizmetçisi, kölesi hâline gelmesini.İNSAN ÖZGÜRLÜĞÜNÜ KAYBETTİDün, araçlar insana hizmet ediyordu.Bugünse, insan araçlara hizmet ediyor artık!İnsan, eseri olan araçların esiri: Temel varoluşsal sorunu, özgürlük sorunu insanın.İnsan, özgürlüğünü kendi eseri olan araçlara teknolojiye kaptırmak üzereAraçlar, maddî somut ve "manevî" soyut kültürel araçlar, yani kültür ve sanat ürünleri ve ikonlarıyla, bilim ve teknolojinin ayartıcı buluşları ve adımları, insana özgürlüğünü kaybettirdi: İnsanı araçların kölesi hâline getirdi. Ama insan bundan haz duyuyor!İnsanlık, araçların kölesi hâline gelerek özgürlüğünü yitiriyor, insanlığını kaybediyor, mesuliyetini unutuyor.İnsan olmanın bir haysiyeti var; insana yüklediği azim, aziz ve leziz bir mesuliyeti.İşte insan, insanı insan yapan o haysiyeti, o mesuliyeti yitiriyorKULLUK BİLİNCİNİN ÖZGÜRLEŞTİRİCİLİĞİİnsan, Allah'ın, ruhundan üflediği tek varlık.O yüzden emanet yüklendi, hilâfet verildi insana.Emanet, insanın önce iç dünyasında, sonra da yeryüzünde güvenin, emniyetin tesisi, temini.Emniyet nasıl tesis edilecekHilâfet şuuruyla.Hilâfet ne, pekiHilâfet, Allah'ın bütün isimlerinin ve sıfatlarının şifrelendiği tek varlık olan insanın varlıklar âleminde Rahman'ın rahmetini hâkim kılması görevi.İnsan, haysiyetini hilâfet şuuruna sahip olduğu zaman koruyabilir.Mesuliyetine de emanet bilincine ulaştığı zaman ulaşabilir.Haysiyet bilincinin anahtarı kulluk bilincidir.Mesuliyet bilincinin kapısı da kulluk bilinci yine.Kulluk bilincini yitiren insanın haysiyetini yitirmesi mukadderdir. Haysiyetini yitiren bir insanın mesuliyet bilincine sahip olmasını beklemekse, olmayacak duaya âmin demektir.İnsana haysiyetini kazandıran kulluk bilincini yeşerten hilâfet bilincidir.İnsana mesuliyetini öğreten kulluk bilincinin neşvünema bulmasını sağlayan şeyse, emanet bilinci.Hilâfet bilincine sahip insan, haysiyetini korur.Emanet bilincine ulaşan insan, mesuliyetini yerine getirir.Kulluk, en yüce makamdır.Peygamberler, önce kuldur, sonra elçi. Kullukta zirvenin en güzel meyvesi elçiliktir. Bu bizim âmentümüzün şehadetnâmesinde, bu sarahatle ifade ve beyan edilir, "abdühû ve resûlühû" diye.Rabbine kul olmayan insan, başka her şeye kolayca kul köle