Deniz kıyısında yer alan şehirlerimiz, özellikle İstanbul için var olan su yollarını yeteri kadar verimli kullandığımızı söylemek mümkün değildir. Bunun en büyük nedeni böylesi bir imkânı görmezden gelmemiz olduğu kadar, iskeleler civarında yeteri kadar otopark alanı bulunmamasının getirdiği olumsuzluklardır29 Eylül 2013 tarhli Milliyet Gazetesi'nde "Şehir İçi Ulaşımında Kanallar ve İstanbul" başlıklı bir yazı yazmış ve ulaşımda kanalların öneminden bahsetmiştim. Son günlerde okuduğum bir kitap bu konunun ülkemiz için ne kadar önemli olduğunu ve günümüzün gelişmiş ülkelerinde çok eski tarihlerden beri kanallar yoluyla ulaşımın sağlandığını göstermesi açısından ilginç geldi.Yirmisekiz Mehmed ÇelebiGençliğinde Yeniçeri Ocağı'nın 28. Ortası'na yazılmış olduğu için "Yirmisekiz" lakabıyla şöhret kazanan Mehmed Çelebi, 1720 yılında dönemin padişahı Sultan III. Ahmed (1703-1730) tarafından Fransa'ya büyükelçi olarak gönderilir. 7 Ekim 1720 Pazartesi günü İstanbul'dan deniz yolu ile hareket eden Mehmed Çelebi, kırk altı günlük bir yoluculuktan sonra, 21 Kasım 1720 Perşembe günü Toulon Limanı'na ulaşır. Marsilya'da veba salgını olduğu ve çevreye yayıldığı için kıyıya çıkılmasına izin verilmez. Bir süre Toulon'da ikâmet eden Mehmed Çelebi, daha sonra "tartana" adıyla anılan yelkenli teknelerle Sete Limanı'na ulaşır. Buradan itibaren artık kanallar yoluyla yapacağı seyahat başlamıştır. "Sabah oldukta yine sefineye binilüp gideceğimiz yere kanal ile hareket olundu. Bu kanal dedikleri, etraftan toplanmış sular ile yapma bir nehirdir. Eskiden ticaret erbabı ve yolcular ta denizden nice mesafeler giderler yahut karadan nice meşakkatler ve masrafla gidip gelirler imiş. Gerek yolculara gerek ticaret ehline kolaylık olsun diye, üstelik baç (yol kesenler tarafından zorla alınan para) ve gümrükten faydalanmak düşüncesiyle birkaç bin kise akçeler harcayup bu nehri yapmışlar. Şimdi Akdeniz'den münasip bir sefine (tekne) ile şehir ve kara arasından, karaya ayak basmadan Bahr-i Muhit'e (Atlantik Okyanusu) ulaşmak müyesser olmuş ve umulmadık fayda görülmüş, ziyade mal gitmiştir." (s. 20).var taboolaDivId "";var taboolaPlacement "";if (adServiceConfig.isMobile()) {taboolaDivId "mid-article-thumbnails_mobile1_milliyet-" 6672412;taboolaPlacement"Mid Article Thumbnails_mobile1_milliyet";}else {taboolaDivId "mid-article-thumbnails_desktop1_milliyet-" 6672412;taboolaPlacement "Mid Article Thumbnails_desktop1_milliyet";}window._taboola window._taboola || ;_taboola.push({ mode: 'thumbnails-mid-a', container: taboolaDivId, placement: taboolaPlacement, target_type: 'mix' });_taboola.push({ article: 'auto', url: 'https:www.milliyet.com.tryazarlarsinan-genimsu-yollarinin-ticarette-onemi-6672412' });KanallarYirmisekiz Mehmed Çelebi, Paris'e ulaşmak için kullandığı bu kanalların bir bölümünün, örneğin Agde ile Montagne Rose arasında kalan bölümünün havuzlarla oluşturulduğunu, Agde'den Montagne Rose'yi aşarak Toulouse'aulaşmak için çıkışta seksen havuz, inişte ise yirmi dört havuz bulunduğunu anlatır. Ahşap kapılarla kapatılan bu havuzlar doldurulan sularla yükselti, inişte ise sular bir alt havuza boşaltılarak su dengesi sağlanmaktadır. Agde deniz seviyesinden 13 metre, Toulouse ise 189 metre yüksektedir. Havuz sistemiyle tekneler yükselip, alçalarak yol alınmaktadır. Akdeniz kıyısındaki Sete Limanı'ndan, Atlas Okyanusu kıyısındaki Gironde şehri arasında oluşturulan ve Canal des Deux Mers (İki Deniz Kanalı) adıyla bilinen bu kanal Gironde ile Toulouse arasında tek güzergâh, Toulouse ile Sete arasında iki ayrı güzergâh ile Akdeniz'e bağlanmaktadır. Yapımına 1666 yılında başlanan kanal, 1681 yılında tamamlanarak kullanıma açılır. Gironde ile Toulouse arası 240 kilometre, Toulouse ile Sete arası 193 kilometre uzunluğundadır. Yer yer köprülerinde bulunduğu bu su yolu artık önemli bir ticaret aksı olmasa da kullanılmaya devam edilmektedir. Bir dönem Fransa'nın ve diğer ülkelerin Atlas Okyanusu kıyılarındaki şehirlerde yapılan üretimi, İber Yarımadası'nı dolaşmadan, Fransa'nın Akdeniz limanlarına ulaştıran, aynı yolla ham madde temini için kullanılan bu su yolunun Fransa'nın ve Atlas Okyanusu kıyısında yer alan İngiltere, Hollanda gibi ülkeler tarafından ticaret amacıyla sıklıkla kullanıldığı bilinmektedir.Ticaretin faydasıSeyahati sırasında Toulouse şehri hakkında Mehmed Çelebi; "Tuluz şehri gayet büyük bir şehirdir, lâkin bir miktar haraptır; o kadar ticaret yeri olmadığından mamur değildir." (s. 25) demekte. Her ne kadar kanallar üzerinde yer alsa da anlaşılan bu şehirde yeteri kadar üretim yoktur, bu nedenle harap ve bakımsız durumdadır.Yirmisekiz Mehmed Çelebi dikkatli ve gördüklerini tarafsız bir gözle değerlendirebilecek kadar yetkin bir kişidir. Fransa içinde yaptığı yolculuk, gezdiği saray ve bahçeler karışışında hiçbir komplekse kapılmadan gördüklerini arkalarında yatan gerçekler ile ifade etmeye çalışır.Nevşehirli