Cumhurbaşkanı İnönü ve Haham Levinger

İkinci Dünya Savaşı başladıktan kısa bir süre sonra Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'ye Filistin'den bir mektup geldi. 11 Eylül 1939 tarihli ve Haham Isaac Shalom Levinger imzalı mektup siyasal tarihimizin en ilginç olaylarından birinin başlangıcını oluşturuyordu. Adolf Hitler'in talimatıyla harekete geçen Alman ordusu 1 Eylül 1939'da Polonya'ya saldırmış, 3 Eylül'de İngiltere ve Fransa, Almanya'ya savaş ilan etmişti. Türkiye'nin endişesi, o tarihlerde 12 Ada'yı da elinde bulunduran İtalya'nın Batı Anadolu'ya saldırmasıydı. 1939'un bahar aylarından itibaren Dışişleri Bakanı Şükrü Saraçoğlu ile Ankara'daki İngiltere Büyükelçisi Hughe Knatchbull-Hugessen arasında yapılan görüşmelerde, Fransa'nın da dâhil olacağı bir Üçlü İttifak üzerinde durulmaktaydı. Cumhurbaşkanı İnönü'nün en büyük korkusu SSCB ile Almanya'nın anlaşmasıydı. Almanya ile İtalya arasında zaten 22 Mayıs'ta bir ittifak antlaşması imzalanmıştı. Moskova ile Berlin arasındaki soğukluk ortadan kalkar ise, Türkiye hem batıdan hem de doğudan aynı anda tehdit almaya başlayacaktı. İnönü'nün korkusu 22 Ağustos'ta gerçek oldu. SSCB ve Almanya dışişleri bakanları Molotov ile Ribbentrop iki devlet arasında saldırmazlık antlaşması imzaladılar. Böylece Almanya, doğu sınırını garantiye almış oldu. 1 Eylül'de Polonya'ya saldıran Hitler, Stalin'in kendisine karşılık vermeyeceğinden emindi. Zaten ilerleyen dönemde, 22 Ağustos antlaşmasının, Almanya ve SSCB'nin Polonya'yı paylaşmasına dair gizli hükümleri de olduğu ortaya çıkacaktır. Avrupa'da manzaranın toz duman içinde olduğu ve Ankara'da endişelerin had safhaya yükseldiği bir zamanda Haham Levinger'in mektubu Cumhurbaşkanı İnönü'ye ulaştı. Mektubunun başında kendisini Kudüs'te Tapınak Duvarı'nın yanında oturan 73 yaşında bir haham olarak tanıtan Levinger "diktatör hırsızların dünyayı harbe sürükleyeceklerini ve hırsızlıkla çok adam öldüreceklerini epey evvelden bildiğini" iddia etmekteydi. "Yılanları ortadan kaldırmak için her millet vazifesini yapmaya uğraşıyor. Fenalığı kaldırmaya çalışıyor. Büyük Britanya gibi demokratlarla beraber, öldürücü bir hayvan düşmanla karşı karşıya bulunuyorlar" şeklinde yazan Haham, İngiltere Kralı'nın başarısı için dua ettiğini ifade etmekteydi. Mektubuna "Talmud'da yazılmış olduğu gibi: İnsanların Kralların Kralına duaları Mukaddes Garbi Duvardan geçmelidir. Bunun için orada ellerimi açıp, gözyaşlarımı döküp, Allah'a dua ediyor ve en Büyüğün yardımı için kana kana ağlıyorum" cümleleriyle devam eden Haham Levinger, Cumhurbaşkanı İnönü'den, "askerî ve dinî merasimler yapmasını kabul etmesini" rica ediyordu. İnönü ailesine "her daim gece yarısında" dua etmek için Cumhurbaşkanı İnönü'nün ve eşinin isimlerini de bilmesi gerektiğini mektubuna ekleyen Haham "aldığı parayı zavallı fakirlere ve babasız çocuklara dağıttığını" da yazmayı ihmal etmemekteydi. Yazanın kimliği kadar, muhtevası itibarıyla da epey ilginç olan bu mektup ekim başında Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'ye ulaştı. Haham mektubuna bir fotoğrafını ve kendisinin gerçekten "Talmud'u insanlığa hakkıyla öğreten Allah-korkusu olan bir kişi olduğuna şahitlik edecek" Avrupalı ve Amerikalı hahamların listesini de eklemişti. Avrupa'daki savaş genişlerken Türkiye'nin, İngiltere ve Fransa ile uygun şartlarda bir ittifaka girmesi için çalışmalar sürmekteydi. İtalya her an savaşa dâhil olabilirdi. 17 Eylül'de Polonya'yı işgale başlayan SSCB'nin Türkiye'ye karşı mevcut tavrını devam ettirmesinin -1925 anlaşmasından başka- bir garantisi yoktu. Türk ordusunun, olursa bir Alman saldırısına karşı