63 Okurum R.S., ölen annesinden yadigâr elmas gerdanlık ile beş bilezik ve pırlanta saat taktığı nişanlısının nişanı bozduğunu, bu hediyeleri geri isteyip isteyemeyeceğini öğrenmek istiyor. Tazminat davası açıp açamayacağını soruyor. Okurum R.S. ve diğer okurlarımın bu konudaki sorularını Türk Medeni Kanunu (TMK) ile Yargıtay içtihatları ışığında yanıtlamak istiyorum...
EVLİLİĞİN ÖN EVRESİ
Nişanlılık hukuken ne anlama geliyor
TMK'da nişanlılık düzenlenmiş durumda. Buna göre nişanlanma, evlenmenin ön evresi. Nişanlılıkla birlikte nişanlılar, nişanlı çiftin aileleri ve yakınları, bu süreçte nişanlılara ve birbirlerine hediyeler veriyorlar. Nişanlılardan birinin ölmesi, haklı veya hiçbir haklı sebebe dayanmadan kız ya da erkek tarafın nişanlılık ilişkisini sona erdirmek istemesi ile bu ilişki sona eriyor. Nişanlılık ilişkisi evlilik dışındaki bir sebeple bittiğinde bu ilişki ile birlikte ortaya çıkan hak ve yükümlülükler kendiliğinden sona eriyor. Nişan bozulduktan sonra hukuksal sebep ortadan kalktığı için hediyelerin geri verilmesi gündeme geliyor.
TMK'da düzenlenme var mı
Evet düzenlenmiş durumda. TMK'nın 122. Maddesi 'Nişanlılık evlenme dışındaki bir sebeple sona ererse, nişanlıların birbirlerine veya ana ve babanın ya da onlar gibi davrananların, diğer nişanlıya vermiş oldukları alışılmışın dışındaki (mutad dışı) hediyeler, verenler tarafından geri istenebilir. Hediye aynen veya mislen geri verilemiyorsa, sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulanır" şeklinde...
ZENGİNLEŞTİRME SAĞLIYORSA...
Hediye kapsamına neler girer
TMK'da 'hediye' kavramına var ancak 122. Madde'de herhangi bir tanımlama yok. 'Hediye' kavramının tanımı; doktrin ve uygulamada belirlenmiş durumda. Buna göre, 'ekonomik değeri olan her türlü kazandırma ve malvarlığı', 'hediye' kabul ediliyor. Nişanlıların birbirine verdiği nişan yüzüğü, her türlü altın, pırlanta, mücevher, gümüş takı-eşyaların yanı sıra elbise, ayakkabı, parfüm, kravat, çeyiz gibi eşyalar 'hediye' kapsamına giriyor. Ancak nadir olarak, ev, araba, yazlık da nişan hediyesi kapsamı içinde görülebiliyor.
ALIŞILMIŞIN DIŞINDAKI HEDİYELER
Mutad hediye ne demek
Yargıtay uygulamasına göre alışılmış (mutad) hediyeler giyilmekle, kullanılmakla eskiyen ve tüketilen eşyalar. Kural olarak bu tarz nişan hediyelerinin iadesi istenemiyor. Alışılmış hediyeler kız-erkek taraflarının maddi gücünü zorlamayan, günün şartlarına göre fiyatı makul olan hediyeler kabul ediliyor. Zengin birinin aldığı hediye ile ekonomik durumu orta düzeyde birinin aldığı hediye aynı olmayabilir. Birinin aldığı alışılmış bir hediye, diğeri için alışılmışın dışında kabul edilebilir. Buna mahkeme karar veriyor.
YADİGÂRLAR DA İADE ŞART
'Hediyelerin' alışılmışın dışı (mutad dışı) olması demek, en basit anlamıyla önemli bir ekonomik değer taşımaları demek. Nişanlılardan birinin annesinin ya da babasının nişanlanma sırasında, diğer nişanlıya taktığı altın kolye, bilezikler, pırlanta küpe, değerli bir gerdanlık da alışılmışın dışında 'hediye' kabul ediliyor. Yargıtay'ın yerleşik uygulamalarına göre, 'nişan yüzüğü dışında kalan tüm altın, takı ve ziynet eşyaları' alışılmışın dışında 'hediye' sayılıyor. İadesi gerekiyor.