Bahâeddinzâde'nin kader ve siyaset anlayışı

Muhyiddin Mehmed b. Behâeddîn (v. 9511544), Osmanlı'nın yükseliş devrinde yaşamış tefsîr, hadîs, Hanefî mezhebi fıkıh âlimi ve Halvetî-Bayramî tarikatı şeyhidir.Taşköprülüzâde Ahmed Efendi, ilmiyle amel eden, fazilet, kemal ve takvâ sahibi, dünyaya kıymet vermeyen, şeriat sınırlarına dikkat eden, tarikat âdâbını gözeten, doğruyu dosdoğru söyleyen, bu uğurda kınanmaktan asla çekinmeyen bir âlim olarak niteliği Bahâeddinzâde'nin "Asli ve fer'isiyle şeriat ilimlerine vâkıf tefsir ve hadis bildiği gibi Arapça ve akli ilimlerde mahir" biri olduğunu söyleyerek, tahsil ve hizmet hayatıyla ilgili olarak da şu bilgileri iletmiştir:"İlim öğrenmeye başladığı gençlik yıllarında ilk olarak babasından ders aldı. Hatibzâde'nin öğrencisi olduktan sonra Muslihuddin el-Kastallâni Efendi ile Sultan Bayezid Han'ın hocası Muarrifzâde'den de dersler aldı. Sonrasında ise tasavvufa heves salarak hizmetine girdiği Şeyh Muhyiddin el-İskilibî'nin yanında tasavvuftaki maksadına erişti. O da ona irşad icâzeti verdi. () Şeyhi Şeyh Abdürrahim Müeyyedî'nin ölümünün ardından İstanbul'da bulunan zâviyede onun yerine posta oturarak çok sayıda mürid yetiştirdi. ()İmâm-ı Âzam Ebû Hanife'nin eseri olan el-Fıkhu'l-Ekber'e yazdığı şerhte, kelâm ilmiyle tasavvuf ilminin esaslarını buluşturmuş, meseleleri ustalıkla ele almış ve açıklamıştır. Tasavvuf ve sair konularda sayılamayacak kadar çok risâlesi vardır. Müftü Alâeddin Ali Cemâli hastalanıp uzun süre fetva yazamaz hâle gelince, kendisinden fetva yazma konusunda yerine bakabilecek bir âlim bulmasını istediler. O da fıkıh bilgisi, takvâsı ve güvenilirliği nedeniyle Şeyh Muhyiddin'i seçmişti. ()Merhum, Vezir İbrâhim Paşa zamanında, bir mesele hakkında bir hakikati dile getirmişti. Vezir, Şeyh'in bu sözüne kızınca, arkadaşları vezirden dolayı Şeyh'in başına bir şey gelmesinden endişe ederek ona bu tür sözler söylememesi konusunda ricada bulundular. Bunun üzerine Şeyh, 'Benim için mukadder olan üç şey olur: Ya öldürür ki bu, şehitlik olur. Ya hapse atar ki bu da uzlet ve halvet olur. O da zaten yolumuzdur. Ya da sürgüne yollar ki o da hicret olur. Böyle olursa da Allah'tan sevap beklerim.' dedi." (Eş-Şakâ'iku'n-Nu'mâniyye, Haz.: Muhammet Hekimoğlu, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2019)Taşköprülüzâde'nin söyleyişiyle, Hazretin "Tasavvuf ve sair konularda sayılamayacak kadar çok risâlesi" arasından Risâletü'l- Kaza ve'l-Kader ile Risâle fî İsbati'l-Vâcib ve't-Tevhid adlı iki risâlesiyle, Siyâsetnâme, Aslü't-Teşrî' ve Risâletü'l-cihâd adlı üç risâlesinin, tahkik, tercüme ve tahlil olarak, Orkhan Musakhanov'un ilkini Yasin Apaydın'la, ikincisini Enes Taş'la birlikte hazırladıkları, I- Kelâm ile Tasavvuf Arasında: Bahâeddinzâde ve Kader Anlayışı; II- Fıkıh ve Tasavvuf Arasında: Bahâeddinzâde'nin Siyaset Düşüncesi adlı iki kitabın, Endülüs Yayınları tarafından, geçtiğimiz yıl okurlara