Şark'ın bütünüyle eğitimini alan Eski Said, 1907'de geldiği İstanbul'da doğrudan siyasî hayatın içerisinde cemiyetin hâlini, idarenin vaziyetini görür, yaşar ve Makalat ile ikaz ve irşadını yapar.Divan-ı Harb-i Örfî, Münazarat ve Hutbe-i Şâmiye gibi eserleriyle genelinde içtimaî mevzuları ele alır. Makalat'ın az farklı ve fakat daha ilmî mevzularını da cemiyetin doğrudan ana konularını insanı merkeze alarak ele aldığı Muhakemat'ında üç ana bölümde toplar. Unsuru'l-Hakikat risalesi, İslâmî pek çok meseleleri On İki Mukaddeme ve Sekiz Mesele ile izah eder. Tevhid, nübüvvet, haşir ve adalet olan Kur'ân'î dört unsura dikkat çeker. Tekâmül kanunundan bahsederek âlemdeki gelişmelere işaret eder, birer esma ile irtibatlandırır. Hurafelerin kaynağına işaret ederek reçete verir. Yalancı dost olan şöhretin iç yüzünü, mecaz ve temsil ile nakledilen hakikatleri, ihtisas konusunu, mübalağa gibi yanıltıcı metodları, yaratılışta hayrın esas olduğunu, söz ve kelâmın değerlendirme usûllerini, dış görünüşe takılma hastalığını, dünyanın yuvarlak olduğu hakikatine sarılı gerçekleri, dünya neyin üzerindedir sualinin cevabını, Kaf Dağı ve onun gibi uzaklara ima ve işaret meselesini, ahirzaman vukuatından Ye'cüc ve Me'cüc, Sedd-i Zülkarneyn ile Cehennem nerededir, gibi konuları bahsederken, tefsir yapanlara ders, tenkid yapanlara ikaz, imkânat ile vukuatı karıştıranlara da uyarı yapar. Unsuru'l-Belâgat, İkinci Makale'dir. On İki Mesele ile söz sanatına, sözün hareketlilik konusuna, uslûb meselesine, harf ve kelimenin metindeki tanzimine, edebî sanatların kullanımıyla ifadeye derinlik, duygulara heyecan kazandırılmasına, kelâma vazife yüklenmesine, beyan usûlüne, belâgatın dört esasına, sözün akıcılığı, inceliği gibi kelâmın dört başı mamur olması, bağlarının muhkem, neyin nerede nasıl kullanılacağına dikkat çekilir. Unsuru'l-Akide olan Üçüncü Makale, adı üzerine itikad konularını işler. O dönemde yönetilen ama her zaman zuhur etme istidadındaki Japonî suallere1 genelinde cevaplar var. Tevhid, nübüvvet, haşir ve adalet merkezli