Engin denizler kadar derin ilmine, ahlak ve faziletine hayran olduğum ilim adamlarımızın en önemlilerinden biri de merhum Prof. Dr. Necati Lugal'dir. Benim, bu büyük âlime duyduğum ilgi, vefatından sonra hazırlanan armağan kitabı okumak suretiyle başladı. 1968'de Türk Tarih Kurumu tarafından neşredilen "Necati Lugal Armağanı"nda hocanın ilmi şahsiyetini ve diğer bir çok faziletini dile getiren birbirinden değerli makaleler bulunuyor. Bu yazıların, onun yetiştirdiği çeşitli bilginler tarafından kaleme alındığını da bu arada belirtmiş olayım.Türk Tarih Kurumu'nun o zamanki başkanı Uluğ İğdemir, eserin girişinde hoca hakkında fikir beyan eden, hatıra anlatan kalem erbabının isimlerini birer birer sıralıyor. Necati Lugal Armağını'nda Prof. Faruk Sümer, Prof. Necati Akder, Prof. Hasibe Mazıoğlu, Prof. Esad Coşan, Emel Esin, Mehmet Sait Hatipoğlu, Mahir İz, Ragıp Akyavaş gibi kıymetli isimler, Doğu ilimlerinin büyük üstadı Necati Lugali bize tanıtıyorlar. Bunların arasında merhumun vefatına tarih düşüren Halis Erginer gibi şiir ve edebiyat üstadları da bulunuyor. Kütüphaneler Genel Müdürü Dr. Müjgan Cunbur, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. İbrahim Agâh Çubukçu gibi bazı ilim adamlarının da çeşitli yayın organlarında, zevkle okunan yazılar neşrettiklerini de ayrıca hatırlatmış olalım.Prof. Necati Lugal merhumun kızı Mihin Lugal'in de babası gibi değerli bir kütüphaneci olduğunu, kitapla, kütüphaneyle ünsiyeti olan herkes bilir. Bugünlerde yine bir kütüphaneci olan Ayten Şan Hanım'ın hazırladığı Mihin Lügal kitabını da okuyup bitirdim. Eserde ilgi çekici anılar yer alıyor.Necati Lugal Bey'e hayranlık duyan ünlü tarihçilerimizden biri de Prof. Halil İnalcık'tır. Ben bunu kendisiyle yapılan ve Ekim 2002 tarihli "Türk Yurdu" dergisinde yayımlanan röportajdan öğrendim. Halil Hoca, Prof. Fuat Köprülü, Prof. Şemseddin Günaltay,Prof. Mehmet Altay Köymen, Prof. Osman Turan gibi tarih üstadlarının isimlerini sıraladıktan sonra sözü Necati Lugal'e getirip şöyle diyor:"Asıl onların üstadı, kaynakları okurken onların büyük yardımcısı Necati Lugal'di. Necati Lugal olmasa mesela Osman Turan Farsça 'Müsameretü'l - Ahbar' kitabını neşredemezdi. Necati Lugal Almanya'da Osmanlıca, Arapça, Farsça hocasıydı. Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi'ne geldi. Büyük üstaddı. Onu hoca olarak aramızda bulmak büyük talih eseriydi. Bütün bu gençlerin, bizlerin, Osman Turan, Köymen ve ondan sonra Şevkiye İnalcık, Tahsin Yazıcı, kim aklınıza gelirse, Adnan Erzi hepimiz Necati Lugal'in dilbilgisinden yararlandık. Biz, her birimiz, Necati Lugal olmasa esaslı bir şey yapamazdık.Ortaçağ kaynaklarına girmemiz Necati Lugal sayesinde olmuştur."Prof. Halil İnalcık Hoca'nın günümüzdeki en ünlü öğrencisi Sayın İlber Ortaylı da bu kafileye katıldı. O da kendisiyle yapılan röportajın birkaç yerinde, şarkiyat ve kadim İran edebiyatı konusunda tam bir otorite olan Prof. Necati Lugal'den sitayişle söz ediyor, mesela şöyle diyor: "Biz tarihimizin ve dilimizin çok önemli bir unsurunu bilmiyoruz. İran üstüne tetkiklerimiz zayıf. Ama bu memlekette çok büyük İranistler vardı. Saymakla bitmez. Şerefettin Yaltkaya ve bilhassa Abdülbaki Gölpınarlı. Necati Lugal'i de unutmayın. Necati Bey merhum yenisiyle birlikte hem eski İran'ı, hem Pehlevi'yi bilirdi. Necati Lugal'in talebeleri, bizim memlekette ayrı bir ekoldür."(Zaman Kaybolmaz: İlber Ortaylı Kronik Kitap)Bu yazıyı merhum hocamız Mahir İz'in "İslam'ın İlk Emri oku" isimli dergide, "Bir Din Adamımız Daha Göçtü" başlığıyla neşrettiği şu cümlelerle bitirelim:"Sultan Hamid devrinin tanınmış ilim adamlarından Farisi muallimi olarak iştihar etmiş (şöhret kazanmış) olan merhum Hüsni Efendizade, İlahiyat Fakültesi Metinler Şerhi Profesörü Necati Lugal memleketimizde şarkiyat âleminin sayılı simalarındandı. Arap ve Fars