Doğru anlamada dört husus ve test üretme... Anahtar kelimelerden oluşan özet cümle, bir metnin doğru anlaşıldığının; duyguyu taşıyan ana fikir ise o metinden bir ders-mesaj çıkarıldığının karşılığıdır. Şimdi, bir örnek paragraf üzerinde, doğru anlamadaki bu dört hususu bir test üreterek uygulayalım:

Örnek Paragraf: Yazı deyince akıllara önce ne gelir Çok kişi, bilgiyi geleceğe onunla taşırız, diye düşünür. Doğru da bu kadarcıkla kalınsa iyi. O koskoca medeniyetleri nasıl kurduk, gelişmeleri sonralara kuşlar uçarak mı taşıdı Bugünleri neye borçluyuz Sor da sor. Onca bilgi paylaşımı nasıl gerçekleşti Kısacası, "Buz üstüne yazı yazılmaz, taş üstüne yazı yazılır!" der tarihimiz. Sözle anlatılanlar kaybolur fakat yazılı belgeler hep kalıcıdır.

Analiz: 1. Anahtar Kelimeler: (Nasıl bulunur Neler olmasaydı bu paragraf yazılmayacaktı sorusu sorulur.) 1) yazı, 2) bilgi taşıma, 3) medeniyet, 4) söz değişir, 5) yazılı belge aynıdır.

2. Özet: (Bu anahtar kelimeler, tek cümle içinde yazılır.) Medeniyetin bilgileri, sözden ziyade yazılı belgelerle kalıcıdır. 3. Duygu: (Paragraftaki ders-mesaj verici duygu nedir) Yararlı olmak 4. Ana fikir: (Duyguyu, tek cümle içinde kullanmalı.) İnsana yararlı olan hususlar daima korunmalıdır. Bir Adet Test Üretme: Parçanın ana düşüncesi aşağıdakilerden hangisidir

A. Yazı, bilgileri geleceğe taşır. B. İnsana yararlı olan hususlar daima korunmalıdır. C. Medeniyetlerin gelişmesinde yazı önemli rol oynar. D. Yazı, geçmişle gelecek arasında bir köprüdür. E. Yazı, sözden üstündür.

Rıdvan Üzel-T. Dili ve Ed. Eğitim Bilim Uzmanı

ŞİİR

Geçer ömür yel gibi

Yaş olmuş altmış bir, siyah saç sakalım firarda

Beyaz kar yağmış başa sakal desen beyazdan

Acılar tırtıklıyor her yanımı bak tenhadan

Göç davulları çalıyor, ses geliyor berzahtan

Yaş yetmiş bir, telefon çalmıyor eskisi gibi,

Dost ahbaplar akrabalar uzak oldu el gibi,

Ömür geldi geçti sanki hızlı esen yel gibi,

Mevki makam şöhret hepsi akıp gitti sel gibi.

Yaş seksen bir ağrılar çoğaldı yaralar azdı,

Eczadaki rızık arttı, pazardaki azaldı

Sevmenin sevilmenin fazlaca kalmadı tadı,