"Nîçin kânûn kuvvetiyle ana baba dilimizi terketmiye zorlanıyoruz" "Niçin türkçemiz esrarengiz bir hükûmet işi ve bir politika mevzuu yapılmış ve bu yüzden memlekette içinden çıkılmaz bir dil meselesi ihdas edilmiştir Niçin kanun kuvvetile ana baba dilimizi terketmeğe zorlanıyoruz Bunun sebebi, lüzumu ve faydası nedir, ne olabilir Eğer hukuka bağlı bir devlet nizamı içinde yaşıyorsak bunu sorup öğrenmeğe hakkımız vardır. Neticesi memlekete, yaşıyan ve yaşıyacak nesillere aid olan bir hükûmet teşebbüsünde, herşeyden evvel, bu teşebbüsün sebebi, lüzumu ve hiç olmazsa faydası gösterilmek lâzımdır. Ta ki teşebbüsün yerindeliğine inanılsın. "Hükûmet teşebbüslerinde muvaffakıyetin sırrı, kuvvet ve cebirde değil, âmmenin inanında ve güvenindedir. Hükûmetçe girişilen bir işin ve yapılan bir tasarrufun yerindeliğine gönüllerde inan ve güven doğmak için de, o işin ve tasarrufun memleket şuuru ve mantığile izahı kabil bir sebebi, hikmet ve lüzumu olmak gerektir. Aksi takdirde yapılan iş haksız ve tasarruf batıldır. Çünkü: 'Raiyye üzerinde tasarruf, maslahata menûttur!' "kaidesi eskimemiş ve hiç eskimiyecektir. "Raiyye üzerinde tasarruf, maslahata menûttur!" Yânî: Halk üzerinde tasarruf, hâkimiyet, dîğer tâbirle, halkın muayyen bir otorite tarafından idâre edilmesi, maslahat şartına tâbidir, onun umûmî salâhını, menfâatini, iyiliğini têmîn içindir. Mecelle'nin işbu 58. Küllî Hukûk Kâidesi, İnsan Haklarına Müstenid Cumhûrî, yâni İslâmî Hükûmetin temelidir... Bu kaide, dün olduğu gibi, bugün de en ileri ve medenî memleketler hukukunda hükûmet işlerinin ve icraatının yegâne ölçüsü, haklı ve meşru olmasının esasıdır. ... "Kanun yolile dil değiştirme gibi muazzam bir hükûmet tasarrufu acaba hangi bir maslahatın icabına, mantık ve lüzumuna dayanmaktadır 'Bâbıâlîce'yi kovacağız, 'Osmanlıca'yı türkçeleştireceğiz, halk dilini ilim ve adalet dili yapacağız... gibi yüzündeki cilâsından başka içinde bir kıymet taşımıyan sözleri geçelim. Eğer karaya kara, beyaza beyaz demekle bir suç işlemiş olmazsak, âşikâr ki (aritmetik) değil, hesab kelimesi türkçedir; (yargıc) değil, hâkim kelimesi halkçadır. Fransızcadaki lugatlerde karşılığı verilmiyen- "appeler un chat un chat" tâbirinin Türkcesi, "karaya kara, aka ak demek"dir. "J'appelle un chat un chat et Rolet un fripon. Boileau-": "Karaya kara, aka ak ve Rolet için de hîlekâr diyorum." (Misâl, Le Petit Robert'dendir.) "Millet mefhûmunu bile kökünden kazımağa giden Uydurma Dil dâvâsı" "Kabul ederim ki dil, geniş bir ölçüde, alışkınlıktır. Doğduğumuz zaman iki üç sene konuşmasını bilmiyorduk. Yavaş yavaş öğrenip alıştık. Yeni dile de alışırız. Bugün yadırgadığımıza yarın imreniriz. İnsan alışkınlıklarile yaşıyan bir hayvandır. Fakat, dil değiştirmek için bu bir sebeb midir Bir milletin dili beş on senenin, bir iki neslin işi ve eseri değil; asırlar içinde nesillerin dimağındaki dil hafızası merkezlerinde mütehassıs bir tabiat ve istidad haline gelmiş ve nev'in biyolojik varlığına yerleşmiş bir alışkınlıktır. Muayyen bir hayvan nev'inin ferdlerinde tabiî insiyaklar nasıl bir atavique irsî itiyad ise; muayyen bir cemiyetin insanlarında da memleket dili ve onun kelime ve tabirleri hattâ edası ve üslûbu öylece atavique bir itiyaddır. Hem insan yalnız yeni bir dile değil; herşeye, meselâ zehir içmeğe, afyon yutmağa, yalan söylemeğe de alışır. Yeni bir dil icadını meşrulaştıracak olan sebeb, insanın bu istidadı ve herşeye alışan bir hayvan olması mıdır Değilse, tekrar hareket noktamıza gelelim: "Hükûmetçe girişilen ve bu memleketin modern ilim ve irfan hayatının gelişmesini en az bir asır geciktirecek olan dil davasının mevzuu ve gayesi nedir, ne olabilir Farzediyorum ki, bu dava korkunc bir siyasî taassubun eseri yahud bir (Folie collective) in ârazı değildir; o halde, millet mefhumunu bile kökünden kazımağa giden, bu misli görülmemiş davanın delili ve sübut vasıtaları nelerdir, neler olabilir "Kısmet olursa, bir başka yazımda devam edeceğim." (Ali Fuad Başgil, "Türkçe Meselesi", Cumhuriyet, 25.10.1945, s. 2) "Gene Türkce Mes'elesi" Yukarıdaki makâlenin devâmı, 13 Kasım 1945 târihli Cumhuriyet'te neşredildi. Başgil, bu makâlesinde, bu def'a, Kemalist Totaliter Rejimin Uydurma Dil Tedhîşinin nasıl Üniversiteyi de hükmü altına aldığına dâir bizzât şâhid olduğu misâller veriyor: "...Türkçemizi, içinden çıkılmaz bir anarşiye düşürmekle neticelenen lüzumsuz zorlamaların sebebi ve manası bir türlü anlaşılmamıştır. Meseleyi konuşmak üzere kongre ve komisyon toplanmamış değil, fakat bu toplantılarda mevzu ve esas daima karanlık bir esrar perdesile örtülü kalmış; ne yapmak, niçin yapmak istenildiği mutaassıb bir titizlikle daima gizlenmiştir. Toplanan bu kongre ve komisyonlarda esasa, prensipe ve gayeye dair ileriye sürülen en mütevazıca anlama istekleri bile azarlayıcı bir hükûmet sinirliliği ile hemen susturulup bastırılmıştır. "Hiç unutmam: "1938 kışında idi, sanıyorum. Bir gün Üniversite Rektörlüğünde, dil meselesini konuşmak üzere, fakültelerden çağırılan profesörlerden mürekkeb bir toplantı yapıldı. Toplantıda, dışarıdan bilhassa bu iş için gelmiş iki zat vardı. Müzakere, Üniversitenin dil inkılâbı için seferber edilmesi gerektiği yolunda, hararetli bir nutukla açıldı. "Bir aralık söz alarak, bu telâşa neden lüzum görüldüğünü; her milletin dili gibi türkçemizin de, kendi yapısının mantığına ve kanununa göre, tekâmülünü yapmakta, yenileşip zenginleşmekte olduğunu ve bu gibi işlerde acelenin ve küçük ihtiyatsızlıkların ileride dilimizi çetin tenakuzlara saplayabileceğini sorar ve söyler gibi oldum... "Birdenbire çehrelerin değiştiğini, müzakere odasının bir mezarlık sükûtu