Ayasofya Câmii'ne "Bizans Müzesi" hakâretinin sahîh târihçesi (52)

Ayasofya, Müslüman eserlerinden "temizleniyor" Ocak 1935 sonunda, Ayasofya'nın Bizans Müzesi'ne tahvîli çalışmaları iyice ilerlemiş, bilhassa ecnebî turistler dikkate alınarak, 1 Şubat 1935'te Ayasofya Bizans Müzesi'nin açılması karârlaştırılmıştı. Herbiri bir şâheser olan Müslüman eserlerine artık Ayasofya'da yer yoktu! Hepsi Câmiden kovuluyor, sâdece, ecnebî turistlere, binânın Müslümanlar tarafından asırlarca "Allâh'ın evi" olarak kullanıldığını göstermek maksadıyle minber, mihrâb, mihrâb önündeki birkaç halı ve târihî şamdanlar yerlerinde bırakılıyordu. İstanbul'daki mevcûd Bizans eserlerini Câmie doldurmak da kâfî görülmemiş, açılışa hazırlanan Bizans Müzesi'nin, bahçede hafriyat yapılarak keşfi ümîd edilen başka Bizans eserleriyle zenginleştirilmesi düşünülmüştür: "Müzeler idaresi seyyah akınının başlıyacağı önümüzdeki aylar içinde Ayasofyanın, bir an evvel açılması için faaliyetini arttırmıştır. Camide evkafa aid eşya tamamen kaldırılmış, halılardan mühim bir kısmı da Edirnedeki Selimiye camiine gönderilmiştir. Ayasofyada yalnız minber, mihrab ve tarihî şamdanlar, mihrab önündeki bir kaç halı bırakılmıştır. Bu suretle müzenin daha evvel cami olarak kullanıldığı gösterilecektir. "Şimdiki halde Ayasofyanın içinde ve avlusunda temizlik yapılmaktadır. Temizlik işinin arkası alınınca eserlerin müzeye nakline ve teşhir gibi teknik işlere başlanacaktır. "Müzeler idaresi Ayasofyayı 1 şubatta muvakkaten açmağı kararlaştırmıştır. Bir şubata kadar Ayasofya müzesinin dühuliyesi de 11 kuruş olacaktır. Biletlerin basılmasına başlanılmıştır. "Ayasofya, kısa bir zaman içinde büyük bir Bizans müzesi olacaktır" "Ayasofyaya kaldırılacak eserler arasında askerî müzede bulunan ve Bizans devrine aid iki büyük lâhid vardır. Bunlardan başka Nuruosmaniye kütüphanesi önündeki büyük lâhid ile Zeyrek camisindeki lâhid de Ayasofyaya kaldırılacaktır. "Ayasofyanın avlusunda teşhir edilecek eserler arasında 30-40 ton ağırlığında kırmızı Porfirden yapılmış ve Bizans imparatorlarına aid çok büyük ve kıymetli lâhidler bulunmaktadır. "Müzeler idaresi tanzimden evvel bahçede tetkikatta bulunmuş ve bahçede hafriyat yapılmasına karar vermiştir. Tesbit edilen yerden kıymetli eserler çıkacağı tahmin olunmaktadır. 30-40 ton ağırlığındaki eserlerin yerleştirilmesinden sonra hafriyata imkân hasıl olamıyacağı düşünülmüş, hafriyata bu hafta içinde başlanması kararlaştırılmıştır. Avlu hafriyat bittikten sonra tanzim olunacaktır. Hafriyat iki ay kadar sürecektir. "Avluda ayrıca bir köşede 'arşitektür' Frz. "architecture"; mîmârî müzesi vücuda getirilecektir. Müzeler idaresi şehrin muhtelif semtlerinde duran ve Bizans medeniyetine aid direk, direk başlığı, bunlara benzer mimarî parçalarını tesbit ettirmektedir. Bu eserler de teşhir edilmek üzere Ayasofyaya kaldırılacaktır. Ayasofya kısa bir zaman içinde büyük bir Bizans müzesi olacaktır." (Akşam, 28.1.1935,