"Irkın ictimâî hasletlere hiçbir têsîri yoktur; Türk terbiyesiyle büyümüş, Türk mefkûresine hizmet eden herkes Türkdür" "Bu mütâlaalardan çıkaracağımız amelî netîce şudur: Memleketimizde vaktiyle dedeleri Arnavudluktan yâhûd Arabistandan gelmiş milletdaşlarımız vardır. Bunları Türk terbiyesiyle büyümüş ve Türk mefkûresine çalışmayı îtiyâd etmiş görürsek sâir milletdaşlarımızdan hiç tefrîk etmemeliyiz. Yalnız saâdet zamânında değil, felâket zamânında da bizden ayrılmıyanları nasıl Milletimizden hâric telâkkî edebiliriz Husûsile, bunlar arasında milletimize karşı büyük fedâkârlıklar yapmış, Türklüğe büyük hizmetler îfâ etmiş olanlar varsa, nasıl olur da bu fedâkâr insanlara (siz Türk değilsiniz) diyebiliriz "Filhakîka, atlarda şecere aramak lâzımdır, çünki bütün mezîyetleri sevkitabiîye müstenid ve irsî olan hayvanlarda ırkın büyük bir ehemmiyeti vardır. İnsanlarda ise, ırkın ictimâî hasletlere hiçbir têsîri olmadığı için, şecere aramak doğru değildir. "Bunun aksini meslek ittihâz edersek, Memleketimizdeki münevverlerin ve mücâhidlerin birçoğunu fedâ etmek iktizâ edecekdir. Bu hâl, câiz olmadığından (Türküm) diyen her ferdi Türk tanımaktan, yalnız Türklüğe hıyâneti görülenler varsa, cezâlandırmaktan başka çâre yoktur." (Ziyâ Gökalp, Türkcülüğün Esâsları, metnin imlâsını Târihî Türkcemize uyarlıyarak- Eskişehir: Anadolu Üni. Yl., Temmuz 2019, ss. 13-14, 18-21 ve İstanbul: Varlık Yl., Mayıs 1968, ss. 15-16, 19-21'den naklen) Bir Nihal Atsız Mehmed Âkif mukâyesesi Ziyâ Gökalp gibi Mehmed Âkif de Atsız'ın ("Mehmet Âkif" başlıklı makâlesinde) takdîrle yâdettiği bir şahsıyettir: "Akif, şair, vatanperver ve karakter adamı olmak bakımından mühimdir. Şairliğine kimse itiraz edemez. Onun oldukça bol manzum eserleri arasında öyle parçalar vardır ki Türk edebiyatı tarihinde ölmez mısralar arasına girmiştir. "Vatanperverliği, tam ve tezatsız bir vatanperverliktir. Akif, sözle vatanperver olduğu halde fiille bunu tekzip edenlerden değildi. Vatanperverane şiirler yazdığı halde en sefil bir namert ve en rezil asker kaçağı hayatı yaşayanlar henüz aramızda bulunduğu için Akif'in vatanperverliği yüksek bir değer kazanır. "Karakter adamı olmak bakımından ise Akif eşsizdir. O, daima bulunduğu kabın şeklini alan bir mayi veya cıvık bir halita değil; şeklini sıcakta, soğukta, borada, kasırgada muhafaza eden katı bir cisimdir." (https:huseyinnihalatsiz.commakalemehmet-akif; 13.3.2023) "Türk edebiyâtı târihinde ölmez mısrâlar"ıyle anılan müstesnâ bir şâir... "Tam ve tezâdsız bir vatanperver..." "Seciye adamı olmak bakımından eşsiz..." Öyleyse bu fevkalâde vasıflara sâhib üstün şahsıyet, milliyet mes'elesinde ne söylüyordu ve kendisi hangi "ırk"tandı Okuyoruz: "İşte, ey unsuru isyân, bu elîm izmihlâl, Seni tahrîk eden üç beş alığın mârifeti! Ya neden beklemiyordun bu rezîl âkibeti Hani, milliyyetin İslâm idi Kavmiyyet ne! Sarılıp sımsıkı dursaydın a milliyyetine! "Arnavudluk" ne demek Var mı Şerîatte yeri Küfrolur başka değil, kavmini sürmek ileri! Arabın Türke; Lazın Çerkese, yâhûd Kürde; Acemin Çinliye rüchânı mı varmış Nerde! Müslümanlıkta "anâsır" mı olurmuş Ne gezer! Fikri kavmiyyeti tel'în ediyor Peygamber! En büyük düşmanıdır rûhu Nebî tefrikanın; Adı batsın onu İslâm'a sokan kaltabanın! Şu senin âkibetin bin bu kadar yıl evvel, Sana söylenmiş iken doğru mudur şimdi cedel Artık ey Milleti merhûme, sabah oldu uyan! Sana az geldi Ezânlar diye, ötsün mü bu Çan Ne Arablık, ne de Türklük kalacak aç gözünü! Dinle Peygamberi Zîşân'ın ilâhî sözünü! Türk Arabsız yaşamaz, kim ki 'yaşar' der delidir! Arabın Türk ise hem sağ gözü, hem sağ elidir! Veriniz baş başa; zârâ sonu hüsrânı mübîn; Ne Hilâfet kalıyor ortada billâhi, ne Dîn! "Medeniyyet...size çoktan beridir diş biliyor; Evvela parçalamak, sonra da yutmak diliyor. Arnavudlar size ibret olacakken, hâlâ Ne bu şûrîde siyaset, ne bu fâsid dâvâ Görmüyor gittiği yanlış yolu, zannım çoğunuz.... Size rehberlik eden haydudu artık kovunuz! Bunu benden duyunuz, ben ki evet,