Zayıflama iğnesi furyası büyüyor, riskler de öyle... Diyabet tedavisinde geliştirilen iğne tedavisi, kilo vermek isteyenlerin yeni umudu haline geldi. Ancak iştahı baskılayan bu tedavi yöntemi başta kas kaybı, vitamin eksikliği ve psikolojik dengesizlik gibi ciddi sağlık risklerini de beraberinde getiriyor. Sürdürülebilir zayıflama ancak davranış değişimi ve dengeli beslenmeyle mümkündür

American Journal of Clinical Nutrition dergisinde 30 Mayıs 2025'te yayımlanan ortak bildiri, son yıllarda diyabet tedavisinde kullanılan GLP-1 (Zayıflama iğnesi / ilacı) agonistlerinin obezite tedavisinde de tercih edilmesiyle ortaya çıkan beslenme risklerine dikkat çekti. Böylece kamuoyunda önemli bir tartışma başladı. Çünkü bugün hekimlerin her kilo problemi olan bireye iştahı kapatmak ve metabolik biyokimyasal düzelmeyi sağlamak adına bu enjeksiyonları öncelikli olarak önermesi, eczacıların "Kilo veremiyorum" diyen her kişiye iğne tavsiye etmesi, hatta hiç sağlık profesyoneli olmaya gerek olmadan reçetesiz bu iğnelere ulaşılması artan ilaç kullanımının yaygınlaşmasını hızlandırmakta. Zayıflama iğnesi ya da ilacı uygulamalarının maliyeti, uzun dönem uyum sorunları, kas ve kemik kaybını tetiklemesi, besinsel düzeyde vitamin ve mineral yetersizliklerine yol açması önemli klinik sorunların da ön plana çıkmasına neden olmakta.

İştah bir bireyin sağlıklı olduğunu gösteren en önemli belirteçtir. Aşırı iştah yiyecek alımının daha fazla olmasına ve obezite gelişimine sebep olurken, iştahsızlık sağlıklı olmayan zayıflığa ve besinsel yetersizlikle sonuçlanmakta. Bu sebeple iştah iyi bir sağlık için normal bir belirteçken obez çoğu kişinin "İştahımı kontrol altına alamıyorum" sıkıntısı yeme davranışında 'yeterli ve dengeli' olan doğal beslenmeye geçişinde sorun yaratıyor. Vücut yağ dokusunda azalmayı da engelleyen bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bireylerin yeterli beslenme danışmanlığı almamasıyla ortaya çıkan ciddi sağlık sorunları ortaya çıkıyor. Bu durum hem sağlık kazanımı olarak zayıflamanın getirdiği olumlu metabolik değişimlerin sürdürülemez olmasına hem de ilaçların maliyet etkinliğinin bireyin ekonomik yüküne daha fazla bir ek maliyet getirmesine olanak sağlamakta olduğunu ifade etmeliyim. Şunu asla unutmamak gerekir; obezitede ilaçlar, iğneler etkin olabilir. Yan etkiler minimize edilebilir. Ancak; sürdürülebilir sağlık sadece beslenme ve davranışsal değişim ile mümkündür. Yapılan araştırmalar; sadece farmakolojik değil tıbbi beslenme tedavisi ile birlikte yürütülen bir modelin obezite tedavisinde etkin ve daha uzun süre başarı sağlamada etkin olduğunu ortaya koyduğunu da belirtmek isterim.

TEDAVİDE ÖNERİLEN VE UZAK DURULMASI GEREKEN BESİNLER
❚GLP 1 kullanan obez bireylerin iştah azalmasına ve tat değişikliği sebebiyle et, balık, tavuk ve süt ürünlerini yiyememeleri sebebiyle yeterli protein almadıkları gerçeği üzerine beslenme ile kilo başına 1.5 g kadar protein alımının garanti altına alınması kas dokusunun korunması açısından önemli olduğunu bir kere daha belirtelim. GLP 1 kullanan kişilerin beslenmelerinde yumurta, yoğurt, kırmızı et, peynir ve balık eksik olmamalıdır. Kurubaklagiller ve kuruyemişler gibi bitkisel protein kaynakları ile beslenme desteklenmelidir. Protein içeren smoothiler, protein barlar da yeterli protein alımını teşvik etmek için kullanılmalıdır.
❚D ve B12 vitamini, kalsiyum içeren uygun dozlarda multivitamin desteği sağlıklı beslenme planında proaktif olarak besinsel yetersizliğin önüne geçmede güvence altına almak için destek olarak GLP 1 kullanan hastalara verilmelidir. Açlık ve yiyecek isteği azalan bu hastalarda küçük ve sık öğünler etkili olabilir.
❚Taze meyveler beslenmede eksik edilmemelidir. Çilek, taze yaban mersini, elma, ahududu, muşmula, hünnap, nar, muz, portakal ve avokado GLP 1 kullanan hastalarda ön planda olmalıdır.
❚ Taze ve pişmiş sebzeler mutlaka diyette yer almalıdır. Brokoli, yeşil yapraklı sebzeler, havuç, domates, salatalık, bezelye, kabak, patlıcan, mantar, taze fasülye gibi çeşitli sebzelerin yenmesi sağlanmalıdır.
❚Tam tahıllar ve tam tahıllardan yapılan ekmekler GLP 1 kullanan obez bireylerin beslenmesinde hem lif hem bitkisel protein kaynağıdır. Bulgur, kepekli ya da esmer pirinç, kinoa, karabuğday çeşitlendirilerek diyette tüketimine izin verilmelidir.
❚Süt, yoğurt, peynir GLP 1 kullananlarda kaliteli hayvansal protein desteği ve kalsiyum ihtiyacını sağlamak adına önemlidir.

8 VAZGEÇİLMEZ KURAL
1- MUTLAKA EGZERSİZ PROGRAMI OLMALI
Obez bireylerde GLP 1 agonisti tedavisine başlamadan önce kişiselleştirilmiş bir değerlendirme yapılmasının önemi vurgulanmakta. Beslenme durumu, yeme alışkanlıkları detayı, psikososyal değerlendirme, kemik ve kas sağlığı göstergeleri, kullandığı ilaçların değerlendirilmesi ve fiziksel aktivite seviyesi muhakkak değerlendirilmelidir. Bu değerlendirme tedaviye başlanacak kişide GLP 1 enjeksiyonu sırasında oluşabilecek yan etkilerin doğru bir beslenme planıyla hafifletilmesine olanak sağlayacaktır. Aktivite planının devamlılığının sağlanması yapılmıyorsa doğru bir egzersiz planıyla tedaviyi yönlendirme kas kaybının stabilize edilmesini sağlayacaktır.

2- BİREYE ÖZGÜ STRATEJİLER GELİŞTİRİLMELİ
Gastrointestinal sistemde olacak yan etkilerin bilgilendirilmesi ve nasıl yöneteceğini hastaya öğretmek için eğitim verilmesi ön planda olması gereken bir konu olarak gündemde tutulması gerektiği bildirilmektedir. GLP 1 doz artışına bağlı bulantı, kabızlık, aşırı iştah kaybı sorunlarına karşı diyet stratejilerinin bireye özgü geliştirilmesinin elzem olduğu bu raporda bildirilmektedir.