Bir süredir Ukrayna üzerinde yaşanan krizin neden patlak verdiği, bu tehlikeli eşiğe nasıl tırmandığı ve buradan nasıl çıkılabileceği gibi sorulara yanıt ararken, geçenlerde okuduğum bir makale zihnimde en azından krizin arka planına ilişkin birçok faktörün yerli yerine oturmasına yardımcı oldu.Bu, ABD'nin geçmişte izlediği politikaları kuvvetli bir şekilde eleştiren, bugünkü tablodan belli ölçülerde ABD'yi sorumlu tutan, aynı zamanda gelinen noktada Rusya'nın silah zoruyla şantaja başvurmasının sorunu daha da zorlaştırdığı tezini savunan bir yazı.Makale ABD'nin en itibarlı üniversitelerinden Harvard'ın uluslararası ilişkiler alanında tanınmış hocalarından biri olan Prof. Stephen Walt tarafından kaleme alınmış. Prof. Walt, ABD'de uluslararası ilişkiler disiplininde gerçekçilik ekolüne mensup kanaat önderleri arasında önemli konuma sahip bir akademisyen.Kendisinin geçen ay ABD'nin dış politika alanındaki önde gelen dergilerinden "Foreign Policy"'nin web sitesi için kaleme aldığı yazı, "Ukrayna Krizine Liberal Yanılsamalar Yol Açtı" başlığını taşıyor. Alt başlığında da şöyle deniyor:"Rusya'nın muhtemel bir işgalinin en büyük trajedisi şudur: Aslında bu noktaya gelinmesi kolaylıkla önlenebilirdi."NATO, ADIMLARINIRUSYA'NINNASIL OKUYACAĞINIANLAYAMADIProf. Walt, Ukrayna krizini değerlendirirken temel sorunu, Soğuk Savaş'ın sona ermesinden sonra özellikle ABD ve Avrupalı müttefiklerin gerçekçilikten ayrılıp "Kibir, hüsnü kuruntu ve liberal idealizme teslim olmaları"nda görüyor.Ona göre bu yola girmek yerine gerçekçi bir şekilde hareket edilmiş olsaydı, Rusya Kırım'ı da hiçbir zaman işgal etmeyecek ve Ukrayna bugün çok daha güvenli bir ülke olacaktı.ABD'li profesör, en büyük hatalardan birinin NATO'nun Avrupa'daki genişleme politikasında yapıldığını belirtiyor.İlginç bir nokta, ABD ve NATO genişleme politikasına yöneldiğinde ABD'de eski dışişleri bakanlarından Henry Kissinger da dahil olmak üzere kalbur üstü pek çok dış politika şahsiyetinin, o dönemde "Rusya'nın NATO genişlemesini kaçınılmaz bir şekilde tehdit olarak göreceği ve sonuçta Moskova ile ilişkilerin zehirleneceğini" belirtmiş olmalardır. (Kissinger sonradan tutum değiştirmiş.)Prof. Walt, ABD ve NATO cephesinde genişleme sürecini savunanlar demokrasiyi ve barışı yaymak gibi iyi niyetli düşünceler taşısalar da, burada kritik meselenin sahip olunan niyetlerden çok "Rusya'nın bu niyetleri nasıl okuyacağı sorusu" üzerinde belirdiğine dikkat çekiyor.NATO 16 ÜLKEDEN30 ÜLKEYE ÇIKINCA...Geriye dönüp baktığımızda, Soğuk Savaş'ın 1990'lı yılların başında sona ermesinden sonraki dönemde NATO'nun Avrupa coğrafyasında yüzölçümü olarak doğuya doğru etkileyici bir genişleme gerçekleştirdiğini görüyoruz. Berlin Duvarı 1989 Kasım ayında çöktüğünde 16 müttefikin bulunduğu NATO'nun üye sayısı bugün 30'a çıkmıştır.Genişleme, önce iki Almanya'nın birleşmesi sonucu eski Doğu Almanya topraklarının da NATO bölgesine dahil olmasıyla başlamış, ardından 1999'da Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya ittifaka katılmıştır. Bunu izleyen 2004'teki dalgada Litvanya, Estonya, Letonya, Bulgaristan, Romanya, Slovakya ve Slovenya yer almıştır.NATO genişlemesinin sonraki halkaları 2009'da Arnavutluk ve Hırvatistan, 2017'de Karadağ ve 2020'de Makedonya'nın ittifaka dahil olmalarıyla devam etmiştir.Burada kritik olan soru, 2008'de düzenlenen NATO'nun Bükreş Zirvesi'nde ilke olarak ittifaka davet edilmeleri kararlaştırılan Ukrayna ve Gürcistan'ın NATO'ya katılımlarının ne zaman gerçekleşeceği, daha doğrusu artık gerçekleşip gerçekleşemeyeceğidir.RUSLAR APTAL YERİNEKONULDUKLARINIDÜŞÜNDÜLERProf. Walt, Rusya'nın meseleye bakışını anlamak açısından bir dizi kırılma noktasının altını çiziyor. Bunlardan biri, dönemin ABD Dışişleri Bakanı James Baker'in Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorboçav ile 1990 yılı şubat ayında yaptığı görüşmede ABD adına verdiği öne sürülen taahhütlerin tutulmadığı yolundaki tartışmadır.ABD'li yazar, Baker'in iki Almanya'nın birleşmesi sonucu Doğu Almanya'nın da NATO'ya dahil olmasından sonra ittifakın doğuya doğru daha fazla genişlemeyeceği yolunda bir güvence verdiğini, ancak Gorbaçov'un hatasıyla bunun kâğıda dökülmediğini belirtiyor. (Baker, böyle bir taahhütte bulunmadığını beyan ediyor.)Yazar, bu hadisenin ardından iki olayın daha Rusların düşünce tarzında belirleyici olduğu görüşündedir. Birincisi, ABD'nin 2003 yılında uluslararası hukuku hiçe sayarak Irak'ı işgal etmesidir. İkincisi ise Obama yönetiminin 2011 yılında Güvenlik Konseyi kararının tanıdığı yetkinin sınırları