Casusluk riskli ve sevimsiz bir iştir. Ama bu işi icra edenler, vatanları için gizli birer kahraman sayılır.

Casus kime denir 1907 Lahey Konferansı casusu şöyle tarif eder: "Muharip bir devletin harekât sahasında, düşman tarafına bildirmek maksadıyla malumat toplayan ve bunu gizli usullerle ulaştıran veya ulaştırmaya çalışan şahıs."

Bu tarif daha ziyade harb zamanında yapılan askerîcasusluğa aittir. Sulh zamanında yapılan askerî, siyasi, iktisadi, ilmî, sınai ve ticari casusluklar bu tarife girmemektedir.

Eski Türk Ceza Kanunu'ndaki (madde 133) casus tarifi daha şümullüdür: "Devletin emniyeti veya dahilîveya beynelmilel siyasi menfaatleri icabından olarak gizli kalması lazım gelen malumatı, siyasi veya askerîcasusluk maksadıylaistihsal eden kimse."

Bu kişi, kendi millîmenfaatlerine karşı çalışırsa vatan haini sayılır. Bu sebeple bitirilmek istenen kişi için en çarpıcı vasıta "casusluk" ithamıdır.

Casusluk teknikleri!..

Casusluk, insanlık tarihi kadar eskidir. ME VII. asırda yaşamış Çinli filozof Sun Çe'nin harb sanatı kitabında casusluk teknikleri anlatılır. Yusuf kıssasının Tevrat'taki versiyonunda, Yusuf aleyhisselam kardeşlerine, "Siz buralılara benzemiyorsunuz, casus olmayasınız" diyerek ağız yoklar.

Musa aleyhisselam 12 kabileden birer nakip seçip, yurt edinecekleri Arz-ı Mevud hakkında istihbarat toplamalarını istedi.

ME II. bin yılda Firavun III. Thutmoses'in Thute adında bir casus yüzbaşısı vardı. ME 1320'de Mısır firavunu Tutankamon'un çocuğu yoktu. Dul eşi Ankesenamun Hitit kralından oğlunu damat olarak Mısır'a göndermesini istedi. Firavunun veziri mektubu buldu, prensi yolda öldürdü. Kendisi tahta geçerek dul kadınla evlendi.

Pers Kıralı I. Serhas da Termofil Harbi'nde (ME 430) casus olarak Ephialtes adlı bir Yunanlı'yı kullandı. Sparta hatlarının arkasına geçecek keçi yolunu gösterdi. Truva Atı, dünya tarihindeki en eski gizli operasyonlardan biridir.

Çoğu hükümdar ve kumandan, istihbarat için kâhinlere müracaat ederdi. Büyük İskender'in kâhini Aristander, akli yollarla elde ettiği istihbaratı -mecburen- kehanet gibi anlatırdı. Kâhinlere hiç inanmayan Kartacalı Hannibal'in ME 216'daki Cannae zaferinde casusluğun payı büyük olmuştur. Julius Sezar'dan itibaren orduda istihbarat birlikleri kuruldu.

"Dikkat düsman dinliyor"
ikazlı telefon santraliYüz aşçı-Yüz casus

Avrupa'da muntazam casusluk teşkilatının ilk defa XVI. asırda İngiltere Kraliçesi Elizabeth zamanında Walsingham tarafından başlatıldığı kabul edilir. Çok sayıda komplo bu sayede tesirsiz kılınmıştır. Meşhur yazar Daniel Defoe İngiltere'de istihbarat servisinin kurucularındandır. Başbakan Kardinal Richelieu de Fransa'da Cabinet Noir (Karanlık Oda) diye bilinen istihbarat teşkilatını kurdu. Şövalye d'Eon diye bilinen ekzantrik ajan hem erkek hem kadın kılığında faaliyet gösterirdi.

Vatikan ve Polonya istihbaratı, ölen çarın oğlu Dimitri olduğu iddiasıyla bir ajanlarını 1605'te boşalan Rus tahtına çıkarmaya muvaffak oldular. Ama enteresan komplo kısa zamanda açığa çıktı, Dimitri öldürüldü.

Prusya Kralı Büyük Frederick, modern askerîcasusluk teşkilatının babası sayılır. "Fransız Mareşal Soubise'in peşinden yüz aşçı gelir, benimse yüz casus!" derdi. Kurduğu geniş teşkilatı başlıca dört kısma ayırmıştı:

1-Köylü yahut fakir sınıfa dahil, az paraya çalışmaya razı olan alelade casuslar; 2-İki taraflı çalışan casuslar (en mühim vazifesi düşmana yanlış bilgi vermektir); 3-Yüksek dereceli casuslar (subaylar, elçiler, asilzadeler ve saray mensupları girer ve iyi para alırlar); 4-Zoraki casuslar (işgal altındaki şehirlerde ele geçen subay ve memurlar)

İkili ajanlar

Harb zamanlarında askerîcasus daha fazla görülür. Sivil casus, karşı taraf casuslarını takiple vazifelidir. Hususi casusluk, yabancı bir memleketin ilmî, iktisadi veya diğer sırlarını öğrenmek için yapılır.

XVIII. asırdan beri İngiliz ticaret odasında sınai casusluk dairesi vardı. Plaka camı ve çelik endüstrisine dair nice buluşları casuslar vasıtasıyla elde ettiler. İspanyollar da gemi inşası, buhar motorları, bakır rafineri, kanallar, metalurji ve top imali ile alakalı sınai casusluğunda bulundular.

İki tarafa çalışan casuslar da vardır. Bazen her iki taraf da bunu bilir. Bazen de bir taraf, zararsız bazı sırlarını bu iki taraflı casuslara verir, mukabilinde mühim malumat edinir.

İki taraflı casusların en meşhuru Fransa'ya çalışan Alsaslı Karl Schulmeister idi. Avusturya başkumandanı Mack'in itimadını kazandı. Ona Napoleon'u çekiştirdi, Fransa'nın imparatorundan kurtulmaya can attığını, orduların cephane sıkıntısı çektiğini ve cesaretlerinin kırıldığını söylemişti. Mack buna inandı, Rus General Kutuzov'u beklemedi. Ulm Harbi'nin kaybı, Napoleon'a Viyana yolunu açtı.