Türkî devletlerdeki; sosyoekonomik menşeili olup, siyasi tezahürlü olan hareketliliğe, bölgenin can damarı Fergana Vadisi üzerinden bakacağız. Büyük İskender,"feylesof-ül kübra"hocaların hocası Aristo'ya sorar;"Zaptettiğim topraklardaki insanları, tahakküm altında tutabilmek için neler yapmalıyım.."Aristo şöyle yol gösterir:"Halkların arasına nifak tohumları ekeceksin. Birbirleriyle savaşınca, hakem olarak kendini kabul ettireceksin. Ama anlaşmaya giden bütün yolları tıkayacaksın." Bugün bölgenin üniter ülkeleri başta Rusya ve Çin bu plan üzere bütün oyunları sergilemektedir! Bu diyalog, Sovyet Rusyası'nın Türkistan halkları üzerinde izlediği politikaların özetidir. Sovyet Rusya, karmaşık sınır problemlerinin temelini atmıştır. Bunların en büyüğü olan Fergana Vadisi; Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan'ın kesiştiği bölgedir. 70 milyonun yaşadığı Orta Asya coğrafyasının yaklaşık 17 milyonu olan Fergana Vadisi, Asya'daki Türkî nüfusun yüzde 25'idir. Bölgede toplam 9 eksklav alan bulunmaktadır. Eksklav, toprakların