GÜNÜN TARİHİ 1 Kasım 1918Tarihin çok garip bir cilvesi ki, iki mühim hadisenin en hazin safhaları aynı güne tevâfuk etti: Onlardan biri olan İttihat ve Terakki Fırkası, son kongresini yapmak üzere 1 Kasım 1918'de toplandı. Diğer hadise ise, Musul vilayetinin elden gidişi olup, İngilizler, Mondros'ta bir gün önce imzalanan ateşkes antlaşmasına rağmen 1 Kasım 1918'de cebir ve hile ile şehri işgal etti. Şimdi, ikisi de aynı gün ve aynı tarihte vuku bulan bu hadiselerin hazin hikâyesini hülâsa etmeye çalışalım. On yıl sonra İttihat-Terakki 1865'te kurulan ve Jön Türkler olarak da bilinen Ahrar-ı Osmaniye Cemiyeti, zamanla iki ana eksene ayrıldı: Ahrarlar ve İttihatçılar. Ahrarlar, başından sonuna kadar hürriyet, serbestiyet ve hakiki meşrutiyet taraftarı olmayı başarır iken, İttihatçılar ise, 1908'in sonlarında iktidara geldikten sonra adım adım değişmeye başladılar. Zamanla muhaliflerini vurup katledecek derecede müstebit kesildiler. Başlangıçta hürriyet nidâları atmalarına rağmen, kısa süre sonra tam bir yasakçı ve merkeziyetçi olup çıktılar. İttihatTerakki Cemiyeti, 18 Ekim 1908'de yaptığı kongrenin ardından "cemiyet" olmaktan çıkarak artık fırkalaştığını, yani partileştiğini ilân etti. Bu tarihten itibaren tam 10 yıl müddetle devleti idare etmeye koyulan ve ülkenin mukadderatında en tesirli role sahip olan İttihat ve Terakki'nin son kongresi ise, 1 Kasım 1918 günü başladı. Kongre 34 gün kadar devam etti. Gariptir ki, kongrenin başladığı hemen ertesi günü, bu partinin tepe noktasını teşkil eden meşhur üç paşa (Talat, Cemal, Enver), bir Alman denizaltısı ile ülkeyi terk edip hudut haricine çıktılar. Kongrenin ardından, parti kendi kendini feshetme kararı aldı. Bu kararı etkileyen en önemli sebep, Osmanlı'nın Birinci Dünya Savaşından mağlubiyetle çıkmasıydı. Bir diğer sebep ise, koca ülkeyi on yıl müddetle ülkeyi tam bir diktacı bir baskı yöntemiyle idare etmesiydi. Kongre sonrası parti kapandı, yöneticileri dağıldı; ancak, yine de bir bakiyesi vardı. Geriye kalanlar, 9 Kasım günü Teceddüt Fırkası isimli bir parti kurdu. Ne var ki, bu parti de herhangi bir varlık gösteremeyerek tarihe karşıtı. Musul, ateşkese rağmen işgal edildi Misâk-ı Millî sınırlarına dahil olan İzmir, İstanbul, Adana, Urfa, Maraş ve emsâli vilâyetlerimiz nasıl işgal edildi ise, aynı sınırlar içinde yer alan Musul vilayeti