Hindistan, Pakistan ve Bangladeş gibi ülkelerde yollar rikşa ve tuktukların tahakkümü altında.

Yıl 1921...

Cihan Harbi'ni müteakip Hiroşimalı iş adamı Shinpachi Umizuka iflasın eşiğindeki Ticaret Odasını eski faal günlerine döndürmeye çabalar. Şehrin müteşebbislerini toplar "Arkadaşlar böyleyken böyle" der ve tesirli bir nutuk atar. O gün "Toyo Cork Kogyo" şirketini kurarlar. Umumiyetle mekanikçidirler, ucundan kenarından imalata hazırlanırlar.

Bir süre sonra şirketin yönetimine gelen Jujiro Matsuda "Bir motosikletin nasıl yapıldığını biliyoruz" der, "Bir de kutu takalım, vatandaşı kamyonlandıralım!"

Basitten başlar, gider DKW'den üçtekerli iş bisikleti alırlar, İngiliz motor ve Alman şanzımanla donatırlar. Bu şirin kargo motorunun adını "Mazda Go" koyarlar.

Mazda Go

Alet pratiktir, kıvraktır, hızlıdır kendi çapında. Sağlamdır da, yarım ton yüke aldırmaz. Üç ileri bir geri vitesi ile nefes aldırır küçük esnafa.

Bunları Mitsubishi bayileri aracılığıyla satar, hem yurt içi, hem de yurt dışında müşteri tutarlar.

Fabrika kuytudadır, Hiroşima atom bombası ile vurulduğunda pek hasar almaz, muvakkaten hastane olur hatta.

ÇIKMADIK CANDAN

Elemanlardan 200'ü saldırıda ölse de Mazda yaşar. Savaş sonrası "K 360" modeli ile tekrar düşer yollara. Bu bildiğiniz triportördür, işten yükten korkmaz.

Çok tutulur, Dahiatsu da bigâne kalmaz "Migdet" (Cüce) ile girer topa, Endonezyalılar ise şirin, sevimli "Bemo" üretimine başlar.

1950'de piyasaya sunulan Mazda T2000'ler ise 2 bin cc 81 BG'lik motoru ile 2 ton yükü ezilmeden taşır, dengesi ve frenleri güven verir, direksiyon simidi ve kıvrak manevrası ile öne çıkar. Şık kabini, kafalıklı koltukları, ısıtma ve havalandırma tertibatı ile otomobilleri aratmaz.

Mazda T2000

Titremeden inlemeden 60 mil (96,5 kmsa.) sürat yapar, fiyatı günümüz parası ile 2.300 dolar.

Peki niye üçteker

Çünkü kamyon gibi kullanıp bisiklet gibi gösterme şansınız vardır. Tabi olduğu vergi dilimi yokla var arasında.

Müşteri memnuniyeti yüksek olsa da Mazda 1974'te imalatı durdurur ve dört tekere geçer ani bir kararla.

Tercihini dizel minibüsler, panelvanlar, lüks otomobiller ve konforlu otobüslerden yana yapar.

Bir de RX serisi tabii. Almanların oturtamadığı Wankel motoru spor serilerde kullanacak, yeni bir çığır açacaklardır otomobil dünyasında.

Mazda RX9

Nitekim RX8'e kadar 8 model çıkar. Dönen rotorlu motorlar akla ziyandır, 800 cc'lik alamet 400 beygir güç yakalar, roket gibi kalkar.

Neyse... Mazda bıraktı diye Asya'da üçtekere olan alaka azalmaz. Boşluğu Hintlilerle, Çinliler doldururlar. Ancak yaptıkları triportörler kırık döküktür, gürültülüdür; iki zamanlı motorlar yağ yakar, pis kokar.

FERDINANDO INNOCENTI

O yıllarda Avrupalı motosikletçiler de triportör peşinde koşar, yetmişlerin çocukları hatırlar, sucular, tüpçüler, patatizsuvancılar motorize olurlar. At arabalarını elden çıkarır ya sepetli bi IZH (Sovyet motoru) bakar ya da Moto Guzzi, Piaggio ve Lambretta alırlar.

O ara İtalyan Lambro, Arçelik markasıyla hayli triportör yollar. 'Koç'lar önemli bir kısmını DMO'ya (Devlet Malzeme Ofisi) satar. Bazı belediyeler dar sokaklarda çöp toplar, PTT sarı bücürlerle dağıtıma başlar.

Ferdinando Innocenti eski bir faşisttir, İtalyan ordusundan aldığı siparişlerle semirir harp yıllarında. Oğlu Luigi ise otomobile hasta, Mini Austin, BMC ve Morris ile çıkar sahaya.

Ancak bize çaktığı tuktuklar tutukluk yapar. Geri vites ve ön freni yoktur. Oysa motorculukta ilk öğretlen cümle şudur: Arka fren yavaşlatır, ön fren durdurur.

Ucuz olsun diye tek far takar, direksiyonla uğraşmaz, gidonla savarlar. Motor sadece üç mobilet gücündedir (150 cc), yokuşlarda ağlar, ha bire duman atar. Çok sarsar, gevşek basar, devrilmek gibi bi huyu vardır ayrıca.

Hâlbuki Mazda'nın yarım asır evvel yaptığı tuk tuklar gücünü 500 cc'lik motordan alır, dengeli gövdeleri, güvenli frenleri ve geri vitesleri ile piyasanın gözdesi olurlar.

Noksan, kusur elbette olur, zamanla yerine konur. Keşke biz de imalatı düşünüp yerli oranını yükseltmeye çalışsaydık o sıra.

Çünkü motosiklet motoru stratejik bir üründür, silahlı kuvvetlerin de işine yarar, zincirli desterelerde, ağaç silkemede, teknelerde ve şekilde görüldügü gibi küçük nakil vasıtalarında. İran bazı SİHA'ları onlarla uçurur mesela.

1971'de Lambretta batar. Eh ortaklık dediğin de öküz ölünceye kadar. The end, tatsız biten bi' macera...

Hâlbuki aynı yıllarda Piaggio ile yola çıkan Hindli Bajaj bir dünya devi olur. Şu an yılda 2,2 milyon motosiklet ve 750 bin tuktuk üretiyor, yeryüzünün ilk altı firması arasında.

Sadece Bajaj değil, Hero, TVS, Royal Enfield ve Honda Activa da çok satıyor yurdumuzda.