Siyasetçilerimizden tutarlılık bekliyoruz, belirli konularda bir gün öyle bir gün böyle davranmalarını yanlış buluyoruz. Dostların bir anda düşman, düşmanların bir anda dost haline gelmesini normal görmüyoruz.

Böylesi tutum değişikliklerini haklı olarak kıyasıya eleştiriyoruz ama bizim eleştirdiğimiz şeyin kitleler için ne ölçüde sorun teşkil ettiğini pek bilmiyoruz.

İkincisi, siyasi tutum değişikliği dediğimiz şey günübirlik ihtiyaçlar çerçevesinde denize düşen yılana sarılır anlayışıyla da yapılabilir, stratejik planlamalar doğrultusunda da.

Mesela, Fatih'in İstanbul'u alıncaya kadar uyguladığı politikaların fetihten sonra tam aksi yöne dönmesi bunlardan hangi kategoriye girer

Ya II. Abdülhamid'in saltanatının ilk yıllarında anayasal yönetim ve parlamento taraftarı olması

Ya da -geçenlerde Şükrü Hanioğlu'nın yeni kitabı vesilesiyle İskender Öksüz'ün dile getirdiği- Atatürk'ün Milli Mücadele döneminde verdiği İslamcı veya sosyalist mesajlar

Söz gelimi Bismarck'ın yaptığı bunlardan hangisiydi Birleşik Almanya'nın mimarı olarak Alman siyasi gücünü tarih sahnesine çıkaran Bismarck'tan söz ediyoruz Bismarck siyasi yolculuğuna muhafazakarların yanında liberallere (yani milliyetçi burjuvalara) karşı mücadele vererek çıkmıştı.

Akabinde liberallerle beraber muhafazakarlara karşı mücadeleye girişti. Ardından tekrar muhafazakarlara, sonra yine liberal cepheye döndü.

Kendi siyasi programını uygulamaya yardımcı olması için bizzat tasarladığı anayasayı bile bir ara ortadan kaldırmaya kalkıştı.

Bir dönem -liberallerin desteğiyle- ülkedeki Katolikleri baskı altına alma politikası başlattı, sonra liberallerle arası bozulunca dönüp Katolik partisiyle ittifak kurdu.

Sosyalist harekete karşı uzun bir süre amansız bir mücadele verdi, hatta SPD'yi yasaklamak istedi.

Sonraki yıllarda ise kendisi sosyal politikalara yöneldi. Almanya'da mukadder görünen bir sosyalist devrimin önünü alan da esas olarak Bismarck'ın işçi sınıfına yönelik refah arttırıcı önlemleri oldu.

"Demir Şansölye"nin iç siyasetteki gelgitlerinin bir kısmı günübirlik -veya taktik- bir kısmı ise stratejik nitelikteydi. Ama dışarıdaki gelgitleri bizdeki gibi değildi. Rüzgarın önünde savrulmuyordu. Belirlenmiş milli hedefler doğrultusunda ve belli bir plan içinde ittifaklar oluşturuluyor, ittifaklar bozuluyor, savaş açılıyor, barış yapılıyordu.

Bismarck ve arkadaşlarının birkaç temel hedefi vardı. Bunlar vaz geçilmezdi.

İlki, Almanya'nın milli birliğini güvenceye almak ve burada Prusya'nın dominant rolünü sürdürmesi için Avusturya'yı Alman birliğinin dışında tutmaktı.

İkincisi, merkezinde Alman çıkarlarının olduğu yeni bir Avrupa güvenlik mimarisi inşa etmek ve kıtada Fransa'yı yalnızlaştırmaktı.