Erzincan'ın İliç ilçesinde Çöpler Altın Madeni'nin istif alanındaki atık malzeme alanında meydana gelen toprak kayması sonucu 10 milyon metreküp toprağın altında kalan 9 işçinin arama kurtarma çalışmaları devam ederken facianın nedenleri ve sorumluları tüm yönleriyle araştırılıyor.

Afet sonrası tedbirsizlik dillendirilirken işletmeci firmanın işi ne kadar ciddiye aldığı tartışma konusu.

İşletmeci firmanın "Çöpler Madeni'nde ayrıntılı ve kapsamlı bir atık yönetim planında" cevherin topraktan ayırma ve altın çıkarma işleminin önemli miktarda atık oluşturduğu vurgulanarak "...Çöpler Madeni'nde oluşan tüm ekonomik olmayan kayaçlar özel olarak tasarlanmış pasa döküm sahalarında dikkatli bir şekilde depolanır. Tüm atık kaya döküm sahalarının tasarımı ve yönetimi; güvenli eğim açılarına ve en yüksek yapısal stabiliteye sahip olmalarını sağlamak için gözetim altında tutulur" deniliyor.

Ancak yaşanan facia maden çıkarma faaliyetlerinin en son denetiminin 2023'ün ağustos ayında yapılan şirketin "Atık yönetiminde, teraslama, güvenli eğim açıları ve en yüksek yapısal stabiliteye sahip olma kurallarına" yeterince uymadığı anlaşılıyor.

Maden çıkarma sahasında ekonomik olmayan atıkların pasa döküm sahalarında dikkatli bir şekilde depolanır kuralı nerede...

Heyelanın sebepleri ile ilgili olarak araştırmalar sürerken, istiflemenin mühendislik hesaplarıyla doğrulanması gerektiğini belirten uzmanlara göre şirketin "milyonlarca ton toprağı sıkıştırmadan biriktirmesi ve yağmur suyu drenajı yapmaması" faciayı tetikledi. Demek ki noksan olan sağlam yapıdaki kayaçlardan oluşan bir zemin üzerinde yapısal stabiliteyi sağlayacak teraslama ve güvenli eğimin sağlanmaması.

Hata zincirinin önemli bir halkası uydu görüntülerden de tespit edilen, depolanan malzemenin gereğinden daha yüksek miktarda olduğu, heyelanın deformasyon ve çatlaklar vasıtasıyla kendini önceden belli etmesine rağmen facia gününe kadar fark edilmemiş olması.

Facia gününe gelindiğinde; sabah 09.00'da maden sahasında istiflenen toprak sahasında yapılan rutin kontrollerde toprağın üst katmanında muhtemel bir toprak kaymasına sebep olabilecek çatlaklar fark edilerek çalışmalar durdurulup saha boşaltıldı. Saha boşaltıldıktan sonra kontrol amaçlı saat 14.28'de 3 saha sorumlusu alana vardıklarında araçlarından inmeye fırsat bulmadan toprak kütlesi üzerlerine aktı ve heyelana kapıldılar.

Hemen sorulması gereken; hasarlı bir binaya girmek, altından geçmek gibi kayma ihtimali söz konusu olan devasa bir akışkan kitlenin akış istikametinde (altından) araçla gidilmesi nasıl bir gerekçeye dayanıyor Ortaya çıkan son görüntülerde toprağın geldiğini gören hafriyat kamyonlarından ikisi geri geri giderek son anda kurtulurken biri toprak yığınının altında kalıyor.