Tevhid Bilinci

ABDULLAH YILDIZ

Dersimiz İhlâs Suresi. Bu kısa sûre Tevhid akîdesinin en özlü ifadesi olup Tevhid (ve vahdet) bilincimizi inşa eder. "İhlas" kelimesi surede geçmediği halde konusu bu olduğundan İhlas ismiyle anılır. İhlas,'samimi olmak, dine içtenlikle bağlanmak, esaslarını sırf Allah rızası için uygulamak' demektir. Mekke'de inen sureye "Gul hüvallahu ehad, Tevhid, Samed, Esas, Necat" gibi isimler de verilmiştir. Sûre, müşriklerin Resulullah'agelip, "Bize Rabbinin soyunu anlat" demeleri üzerine inmiş veya nüzul tekrarı olmuştur.

İhlas Suresinin meali şöyledir: "Rahmân, Rahîm Allah'ın adıyla. 1- De ki: O, Allah birdir. 2- Allah sameddir. 3- O, doğurmamıştır ve doğurulmamıştır. 4- Onun hiçbir dengi yoktur."

1. ayetteki"De ki" emrinin muhatabı, Resulullah'ın şahsında her mümindir. "Hüve" (O) zamirinin ise Allah'a ait olduğu açıktır. Allah ismi, varlığı ezelî, ebedî, zarurî ve kendinden olup her şeyi yaratan, her şeyin maliki ve mukadderatının hâkimi, her şeyi bilen ve her şeye kadir olan... Yüce Mevlâ'nın öz (has) ismidir (bk. Bakara 2/255). "Ehad" kelimesi, 'birlik' anlamına gelen vahd veya vahdet kökünden türetilmiş bir isimdir; sıfat olarak Allah'a nispet edildiğinde O'nun birliğini, tekliğini ve eşsizliğini ifade eder; bu surede doğrudan doğruya, Beled sûresinde (90/5,7) dolaylı olarak Allah'a nispet edilmiştir; bu anlamıyla tenzihî veya selbî (Allah'ın ne olmadığını belirten) sıfatları da içerir. Nitekim devamındaki ayetler de bu manadaki birliği vurgular. Bu sebeple "ehad" sıfatı bazı istisnalar dışında Allah'tan başkasına nispet edilemez; mutlak olarak yalnız Allah için kullanılır, çünkü yalnız O'nun (c.c.) varlığında çokluk yoktur. Aynı kökten gelen "vâhid" ise 'bölünmesi ve sayısının artması mümkün olmayan bir, tek, yegâne varlık' anlamında Allah'ın sıfatıdır… Türkçe'de de"bir" (vâhid)ile "tek" (ehad) arasında fark vardır. "Bir", genellikle "aynı türden birçok varlığın biri" anlamında da kullanılır. "Tek" ise 'türdeşi olmayan, zâtında ve sıfatlarında eşi benzeri olmayan tek varlık' manasına gelir. İşte Allah, bu anlamda birdir, tektir. Ehad, Allah'ın zâtı bakımından, vâhid ise sıfatları bakımından bir olduğunu gösterir.

2. ayet: "Samed" kelimesi 'sonu gelmeyecek biçimde devamlı ve bâki olan', 'herkesin ona ihtiyacını arz ettiği, yardım için kendisine koştuğu fakat kendisi kimseye muhtaç olmayan', 'kendinden üstün hiç kimse bulunmayan, eksiği olmayan kişi' gibi anlamlarda açıklanmıştır. Suredeki bağlamına göre samed