Her 8-10 yılda bir aynı şey oluyor. Jeoekonomik bağlam geliyor Gürcistan'da sıkışıyor. Balkanlardan Çin'e, Karadeniz'den Yemen'e tüm gelişmelerin ihalesi dönüp dolaşıp Gürcistan'a çıkıyor.

Fakat bu sefer farklı. Yeni düzenin sağlıklı kurulabilmesi için ihaleyi Gürcistan üzerinden kaldırmak gerekiyor. Yahut düzenin nasıl şekilleneceğini anlamak için Gürcistan'ın kendini nasıl konumlandıracağını görmek gerekiyor. Daha doğrusu Gürcistan'ı baskı ya da kontrol altında tutanların Gürcistan için ne planladığını anlamak, lüzumu halinde planları değiştirmek gerekiyor.

Jeoekonomik bağlamın Gürcistan'da sıkışmasının izahı için daha önce Nabucco'ya (Türkiye'yi küresel enerji merkezi yapacak enerji altyapı projesi) odaklanmak gerekiyordu. Şimdi ise İran ambargosuna odaklanmak lazım.

Malum İran'a uygulanan yaptırımların kaldırılmasına dair müzakereler icra ediliyor. Mesele biraz daha sürüncemede kalır ama bana sorarsanız İran üzerinden yaptırımları kaldırıldı sayın.

İran dünyanın en önemli jeoekonomilerinden birisi. Hatta bugünün şartlarında birincisi. Birincisi Anadolu coğrafyasıdır da İran olmayınca Anadolu'nun jeoekonomik önemi de azalıyor.

Nasıl oldu da ABD, Doğu ile Batı arasındaki bağlantının en önemli kanalını devre dışı bırakacak şekilde yaptırımlara tabi tuttu, dünya da buna bigâne kaldı anlamak mümkün değil. Nasılını biliyoruz elbette ama dünya için İran'a ambargoyu kabul etmek yenebilecek en büyük kazıkken meselenin gerçekte bir izahı yok.

Açın haritayı bakın. Tüm tarih boyunca güzergahların nasıl şekillendiğine bakın. İran'ın yeraltı varlıklarına bakın. Nereden bakarsanız bakın. İran yokmuş gibi davranmak dünyanın menfaatine değil.

ABD'nin menfaatleri artık değişti. Son vurgunlarına odaklandı. Nasıl olsa yaptırımlardan da kazanıyor, yaptırımları kaldırmaktan da

Trump da İran'ın potansiyelini biliyor. Daha önce ambargoya şöyle bir ara verilmişti de tonlarca para konuşulmuştu. 2016 yılında İran ile P51 ülkeleri arasında imzalanan Nükleer Anlaşma (JCPOA) sonrasında bazı uluslararası yaptırımların kaldırıldığı zamanı kastediyorum. Mesela tarihin en büyük sayıda yolcu uçağı siparişini geçmişti İran Boeing'e.

Trump için bunlar önemli referanslar. Ambargoyu kaldıracak, trilyonlarca doları cebe indirecek. Körfez turunda ABD'nin borcunu çevirmek üzere paraya ne denli konsantre olduğunu göstermişti.

Ama bir şey daha var. İran'a uygulanan yaptırımların kaldırılması petrol arzının artması demek. 2016'da İran günlük ilave 400 bin varil petrol arz etmişti de miktar değişimlerine hassas olan piyasada petrolün fiyatı 20 düşmüştü. Normalde 400 bin varilin yapacağı etki değildi ama İran'ın enerji potansiyeli göz önüne alınarak olmuştu işte.

Petrol fiyatlarının düşüşü ihraççı bir ekonominin başkanı olsa da Trump'ın hoşuna gidebilir. Bunu üç kişiyle Trump'ın bozuk olan yahut bozulan ilişkileri üzerinden gerekçelendirebilirim. Trump ve FED başkanı Powell, Trump ve Elon Musk, son olarak da Trump ve Putin

Evvela İran'a yaptırımlar kalkar da petrol ucuzlarsa ortaya çıkacak deflasyonist etki Powell ile faizin oranı münakaşasında Trump'ın elini güçlendirir. ABD ekonomisi diğer ülkelerden farklı olarak petrol fiyatına üretici enflasyonun daha çok, tüketici enflasyonu yönüyle hassastır. Ucuz petrol Trump'ın seçmene karşı bir ikramı olarak kullanılır. Powell da böylece sıkıştırılır.

Diğer taraftan Trump, Elon Musk'ın elektirikli araçlarına karşı da ucuz petrolle güçlü bir argüman ele geçirir. Çokları Trump'ın Musk'ı başına bela ettiğini düşünebilir fakat ben Musk'ın Trump'ı başına bela ettiği fikrini daha doğru bulurum. Musk düzen değişirken ihtiyaç duyulan reformistti. Musk'sız Trump anca lokal bir revizyonist olur. Yeni düzenin şekillenmesine 10 kadar olabilecek etkisini de kaybeder. Musk hızlıca başkan olamazsa ABD elini attığı her şeyin anlamını bozan bir lanetliye dönüşür. Yeni düzen süreci başladığından durduramazlar da

Türkiye'nin eko-politiği bakımından da Musk'ın rolü önemliydi. Fakat bu tarafa ilerlemeyeceğim. Trump'ın üçüncü kişisine değineceğim; Putin.

Petrol fiyatlarında olası düşüş, Trump-Putin ilişkisini de regüle eder. Malum Putin Trump ile arasını açtı. Petrol daha da ucuzlarsa enerji gelirleriyle Ukrayna savaşını finanse eden Ruslar ekonomik olarak zorlanır. Bu savaşın seyri ile petrol fiyatları ilişkisi gelecekte başvurulan bir grafik biçimi olacak.

Yaptırımları kaldırmanın ABD için tek riski İran ile Çin ilişkilerinin gelişmesi olur. İran'ı Hindistan'a zimmetlemişti ABD. Yaptırımlar kalkarsa denklem değişebilir. İşte ABD yaptırımları kaldırıp bu riski İran-AB ilişkisiyle önlemek isterse mesele Gürcistan olacak. Çünkü bu durumda Ruslar Gürcistan'a baskıyı artırabilir.

Önce İran-Ermenistan-Gürcistan güzergahında Karadeniz'e inen oradan Varna veya Tuna Nehri Yoluyla Avrupa'ya açılan bir güzergâh projesi olduğunu bilmelisiniz. Bunun bir ucu Hindistan'a diğer ucu Rusya'ya da uzatılabiliyor. Türkiye de paydaşı bu koridorun.