Evliya Çelebi kendisinin aktardığına göre 25 Mart 1611 tarihinde İstanbul'un Haliç semtinde dünyaya gelmiştir. Babası Derviş Mehmed Zıllî sarayda kuyumcubaşıydı. Evliya, ilk öğrenimini sıbyan mektebinde tamamladıktan sonra Hamid Efendi Medresesi'nde yedi sene İslâmi ilimler tahsili aldı. Medrese eğitiminin yanında Sâdizâde Dârülkurrâsı'nda kendi aktardığına göre on bir yıl tecvit okudu. Sesinin güzelliği ve iyi bir hafız olmasıyla çevresinde tanınır hâle geldi.

1636 yılının Kadir Gecesi'nde Ayasofya'da Kur'ân-ı Kerim okuyan hâfızlardan biri oldu ve bu esnada Sultan 4. Murad'ın dikkatini çekti. Bu hâdiseden sonra Abaza Melek Ahmed Paşa'nın da desteğiyle saraya alınıp Enderun'da eğitim görmeye başladı. Enderun'da üst düzey bir eğitimle hat, musiki, ilm-i nahiv ve kâfiye dersleri aldı. Enderun'da bulunduğu sırada Silahdar Melek Ahmed Ağa (Paşa), Ruznâmeci İbrahim Efendi ile Hattat Hasan Paşa tarafından IV. Murad'a takdim edildi ve padişahın emriyle Kilar-ı Has'a alındı.

Evliya'nın saray eşrafına dâhil olması onun küçüklüğünden beri olan seyahat tutkusunu gerçekleştirmesi için önemli bir adım oldu. Zira birçok paşa ve valinin maiyetine dâhil olup Osmanlı sınırları içerisindeki şehirlere ve komşu ülkelere seyahat etti. Paşa ve valilerin emrinde kâtip, imam, müezzin, ulak ve musahip yani arkadaş ve hikâyeci gibi çeşitli görevlerde bulundu. Onun tek isteği seyahat olduğu için daha yüksek makamlara gelmek gibi bir çabası olmadı ve gittiği yerlerde görmediği bölgeleri görmek için çeşitli fırsatları değerlendirdi.

Evliya Çelebi 1640 ve 1680 yılları arasında yaptığı seyahatlerini anlatan yazılarını Mısır'a yerleştikten sonra kitap hâline getirmeye başlamıştır. On ciltlik Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Osmanlı Devleti, milleti ve kültürünü anlatan eşi olmayan bir eserdir.

Trabzon-Harun Temel

ŞİİR

Çok şey öğretti

Dünyayı satarsam kaç para eder

Yaşadığım hayat çok şey öğretti.

Bu tenim sonunda nereye gider

Yaşadığım hayat çok şey öğretti.

Gençlik çağlarımda su gibi aktım

Gün geldi maziye özlemle baktım

Genç iken ölene gözyaşı döktüm

Yaşadığım hayat çok şey öğretti.

Çektiğim emekler hepsi boş imiş

Dost ile muhabbet daim hoş imiş

Hakikat bildiğim meğer düş imiş

Yaşadığım hayat çok şey öğretti.

Kurulmuş düzeni neden bozayım

Boş yere bir canı niye üzeyim

Ömür defterime tek tek yazayım