Abbas Hilmi Paşa'nın 900 bin TL bağışını da mâmelekine katıyor

Soyak'ın têvîline nazaran, Efendi'si, daha 1927 senesinde bütün bu çiftliklerin Partisine âid olduğunu bildirmiş; binâenaleyh yapılan işler meşrû ve halkın menfâatine imiş… Şu var ki CHP ve Devlet tamâmen aynîleşmiş, ortaya bir CHP Devleti çıkmıştı amma, hukûken bütün bu mal-mülk "Tek Adam"ın mâmelekine dâhildi ve bütün hukûkî tasarruf ona âiddi; dîğer tâbirle, CHP Devleti bu mülk üzerinde fiilen hiçbir söz hakkına sâhib değildi. Bilakis, aşağıda İnönü'nün şahâdetiyle, görülecekdir ki tek taraflı olarak CHP Devletinin imkânları da bu çiftlikler ve içlerindeki her çeşid têsîs için seferber edilmiş hâldeydi. Hattâ, aynı sûretle, İş Bankası'nın, CHP Devletinin bütün imkânlarından istifâde eden imtiyâzlı bir müessese olduğunu tahmîn zor değildir…

Mes'ele bu kadarla da kalmıyor: Vekîlharcın gayet tabiî bir muâmele imiş gibi verdiği aşağıdaki bilgiden Abbâs Hilmi Paşa'nın 900 bin liralık bağışının dahi "Tek Adam"ın mâmelekine dâhil edildiğini anlıyoruz:

"Bilindiği gibi Atatürk'ün daha 1927 senesinde yaptığı bir açıklama ile Partisine ait olduğunu bildirdiği çiftliklerin temin ettikleri kazançlar, kendi inkişaflarına sarfediliyor, hattâ bunlara yeni sermayeler ve topraklar (Ankara'daki Güven Çiftliği gibi) ilâve ediliyordu. Eski Mısır Hidivi Abbas Hilmi Paşa'nın, Türkiye Cumhuriyeti tabiiyetine girmesi münasebetiyle C.H.P.ne teberrü ettiği (900.000) lira civarındaki para ile İş Bankası'ndaki hisse senetlerinden alınan temettü ve mevduat faizleri bu ilâveleri karşılamakta idi ve bu gibi gelirlerle o yolda yapılan haracamalar yine İş Bankası'nda açılmış olan 2 numaralı bir hesap içinde muamele görmekteydi… Burada tasrih etmeliyim ki Atatürk bu hesaptan şahsı için hiçbir masraf yapmamıştır…" (Soyak 1973: II/686)

Hind Müslümanlarının "M. Kemâl'in şahsına", sermâye yapsın diye, "hediye olarak" gönderdikleri mebl̃ağ ne kadardı

Yukarıda, Hasan Rıza Soyak'ın, garîbân Hind Müslümanlarının yardımı hakkında: "Açtığı çetin mücadeleye yardım maksadıyla Hindistan'dan şahsına yekûnu takriben 500-600 bin lira kadar tutan bir para gönderilmişti." şeklinde, bir Vekîlharca, bir hesâb-kitâb adamına hiç yakışmıyan bir ifâde kullandığını görmüştük. Yakışmıyor, çünki üç-beş kuruşu yuvarlayarak söylüyormuş gibi "takrîben" demesi, o devir için çok büyük bir meblâğ olan 100 bin lira sanki şâyân-ı ihmâl bir farkmış gibi "500-600 bin lira"dan bahsetmesi, ayrıca çok iyi bildiğine şüphe olmıyan tam rakamı vermemesi hüsniniyetle îzâh edilemez.

Türkiye Müslümanlarının İstiklâl Harbi'ne destek nümâyişi yapan Hind Müslümanlarından bir intibâ… Bu garîbân Müslümanlar, "Mustafa Kemâl'in şahsına" -o günün parasıyle- 800 bin liraya yakın bir mebl̃ağı "hediye etmişler"!

***

Tam rakamı, Târih Prof. Dr. Mustafa Keskin'in Hindistan Müslümanları'nın Millî Mücadelede Türkiye'ye Yardımları (1919-1923) isimli araştırma kitabına (Kayseri: Erciyes Üni. Yl., 1991, s. 91) borcluyuz. Keskin, Mustafa Kemâl'in, kısaca ATASE olarak bilinen Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt ve Denetleme Başkanlığı Arşivi'nde bulduğu şahsî kayıdlarına (ATASE A, D.107, F:1-346) istinâden, gönderilen mebl̃ağların târih sırasıyle ve İngiliz Lirası karşılıklarıyle bir dökümünü çıkarmıştır; onun hazırladığı cetveli, Cezmi Tezcan'ın Doktora Tezinden naklen aşağıda takdîm ediyoruz. Buna göre, Hind Hilâfet Hey'eti tarafından, Aralık 1921'den Ağustos 1923'e kadar gönderilen yardımlar, 800 bin liraya yakın külliyetli bir mebl̃ağa ulaşmaktadır. Bu fedâk̃âr insanların, Hilâfeti korumak gayesiyle gönderdikleri bu mebl̃ağın, Hilâfetin l̃ağvedilip yerine İslâm aleyhdârı totaliter bir rejim kurmak için kullanıldığını gördükleri zamân nasıl kahroldukları ve bedduâlarının Arş-ı Âl̃â'ya yükseldiği tahmîn olunabilir…

Hind Müslümanları, "Mustafa Kemâl'in şahsına", kendine sermâye yapması için, 17 def'ada, yek̃ûn 781.470.-TL (= 122.000 İngiliz Lirası) tutarında bir mebl̃ağı "hediye etmişlerdi"!

***

İş Bankası'ndaki mîrâsı

Cumhûr Reîsliği Umûmî Kâtibi ve Vekîlharcı Hasan Rıza Soyak'a göre (1973: II/686), İş Bankası'ndaki mîrâsının dökümü aşağıdaki gibidir:

Vefâtında, Mustafa Kemâl'in İş Bankası'ndaki hesâblarının vazıyeti… (Soyak 1973: II-686)