"Bir vicdansız, bin akılsızdan tehlikelidir."

Yaşamın değişik süreçlerinde dayanıklılık, etkinlik, verimlilik ve başarı yönünden göz önünde bulundurulacak durumlar ve koşullar vardır. Bilgi, yeterlilik, kotarma gücü ve sonuç alma istenci, amaca ulaşmanın başlıca koşullarıdır. Yasaların yaptırım öngördüğü eylemler suç sayılıp işleyenler ve sorumlu olanlar "sanık" olarak yargılanıp ceza alırlarsa "suçlu" sıfatını alırlar. Tüm sorumlulukların başında asıl sorumluluk, vicdanî sorumluluktur. Bu nedenle ve değeri tanımlanamayacak, ölçülemeyecek kadar önemli olan vicdanın (öz güdü, öz yargı, iç yargı) insanlık katında yeri çok özeldir ve çok önemlidir. Her şeyden önce insanlık, ahlâk ve meslek sorumlulukları yönünden etkin ve ağırlıklıdır. "Vicdan terazisi" diye tanımlayabileceğimiz içsel yargı, insanlık gereklerinin temeli, odağı ve özüdür. Ahlâk değerlerini ve gereklerini öteleyen tutum ve davranışların toplum ve kişiler katında karalanmasının başlıca nedeni anlayış ve alışkanlıktan önce vicdana aykırı bulunmasıdır. Bu konuda büyük özen gerekirken kimilerinin çıkar, ün, unvan ve san için sırt çevirip bildiğini okuması üzücüdür.

Kişilerin yaşam değerleri ve düzeyi yönünden öncelik taşıyan ahlâk anlayış ve durumları, dünyanın her yerinde önemli bir ölçüdür. Ne var ki kimi yararlar ve çıkarlarla kimi düşkünlükler soyluluk gereklerini arkada bırakarak insanları karartmakta, güç durumlara düşürmektedir. İlişkilerin düzeni ve düzeyi, yakınlık ve uzaklık gerekleri göz ardı edilirse bağların, ilkelerin, ölçülerin hiçbir önemi kalmaz. Özen ve duyarlık yaşam ölçütlerinin önde gelenleridir. İnsanlık, akrabalık, komşuluk ve arkadaşlık bağlarının yaşamsal değeri ötelenemez, göz ardı edilemez. İlişkilerin sağlığı, bağların gücünden ve niteliğiyle nedeninden gelmektedir.