Çeşitli vesilelerle sık sık Türkiye'nin en batısından en doğusuna yolculuk yaparım. Bu gidişgelişler sırasında, öyle pek uzun değil, günlerle ifade edilebilecek kısa bir zaman zarfında, coğrafi, sosyolojik, antropolojik açıdan farklı iklimlere, mevsimlere, dillere, karakterlere, dertlere, sevinçlere, kaygılara tanıklık ederim. Bir nehrin beri tarafında doğru ve isabetli olanın, nehrin öbür tarafında tamamen yanlış ve isabetsiz olduğunu gözlemlemişliğimin örnekleri çoktur.

Kimi geçici ve mevsimsel olan bu farklılıkların kimisi de kalıcıdır, değişmezdir. Kimi bölgelerde, sosyal kesimlerde, şehirlerde değişmez olan bir olgunun, başka bölge, kesim ve şehirlerde değişken olduğuna şahit olmuşum. Tıpkı varlık bütünü gibi, insan kümelerinin, coğrafi bölgelerin de sabiteleri ve değişkenleri vardır nitekim. Mesela bu yolculuklar ve gözlemler esnasında, ülkenin doğusunda ve batısında bana yöneltilen hal hatır maksatlı aynı sorunun, farklı hususlara yönelik olması hep dikkatimi çekmiştir. Daha açık bir ifadeyle Kürtler, genellikle "başını sokacağın bir evin, bir yuvan var mı" sorusunu sorarken, Türkler "çorba kaynıyor mu hemşerim" sorusunu yöneltirler. Sık sık karşılaştığım bu soru, iki kesimin sosyal hayat bağlamında sabitleşmiş kaygılarının bir ifadesidir.

Sonra bunun, seksen senelik Kemalist sistemin iki kesime yönelik politikasının bir yansıması olduğunu anladım. Kemalist sistem, kendine bağlı, İstanbul gibi metropollerde kümelenmiş maddi gücüyle hakimiyetini pekiştirecek elit bir "Beyaz Türk" kesimi oluşturarak iktidar nimetlerini onlara doğru akıtırken, Anadolu'nun geri kalanını bir tas sıcak çorbaya muhtaç etmişti. Herhangi bir aidiyet kaygısı taşımayan Türklerin en büyük korkusu, günün birinde bir tas sıcak çorbaya muhtaç olmaktı bu yüzden. Bir tas çorba varsa, gerisi Allah kerimdi. Azıcık aşım kaygısız başım.

Kürtlerde ise, Kemalist sistemin ırkçı, inkarcı, asimilasyoncu, sürgüncü, tenkitçi siyaseti nedeniyle aidiyet, barınma, bir gün sığınacağı bir yerinin olmaması, akşam yattığı evinin sabahleyin başına yıkılması kaygısı, Türklerle ortaklaştıkları aş kaygısının önüne geçmişti, varlık kaygısı açlık kaygısını bastırmıştı. Nitekim Kürtlerin atasözlerinin, dengbejlerin sözlerinin büyük kısmında, ilgili ilgisiz bağlamlarda "ax mala min" (ah evim, barkım) ifadesi sıkça geçer. O yüzden Türk'ün en büyük tepkisi, ekmeğiyle oynayanlara yönelik olurken, Kürt'ün en büyük tepkisi yuvasına musallat olanlara yönelik olur. Anlayacağınız bir kesimde zenginleşme, kalkınma beklentisi siyasal tercihlerde belirleyici iken, bir kesimde yuvam diyeceği bir evinin, yurdunun olmasına dair beklentisi belirleyici olur.