C-130 B- Hercules. Türk Hava Kuvvetleri'nde kuyruk numarası 68-01609. Gergedan sembollü 222'nci filoya bağlıydı.

1968 Amerikan Lockheed Martin İmalatıydı. Yani bugün F35 uçaklarını da yapan firma üretmişti. Halen 70 ülkede kullanılıyor. Savaşlarda kaybedilenlerin dışında 3-5 uçak, arıza ya da pilotajdan kaybedilmişti. Suudi Arabistan ordusu envanterinden ihtiyaç fazlası olarak 2010 yılında sistemden çıkarılmıştı. Uzun yıllar Arabistan'da uçmuştu. Ve Türkiye bunu 2012 yılında satın aldı. İki yıla yakın büyük bakımı sürdü. 2014'te servise girdi. Sonra Erciyes Aviyonik Modernizasyon'da yapıldı. Yani gelişmiş sistemlerle donatıldı. Motorları ayrı bakımlardan geçti. Hatta Türk Yıldızları'nı destekleyici kargo uçağı olarak da görev yaptı. Son bakımı 11 Eylül-12 Ekim 2025 arasında gerçekleşti.

* Maksimum 20 ton kargo alabiliyordu. Hem asker taşıyor hem de askeri malzemelerin nakillerinde kullanılıyordu. Yarı hazırlanmış toprak pistlere de indiği için deprem vs gibi olaylarda da yardım görevinde bunuyordu.

* Son olarak Azerbaycan'daki kurtuluş günü törenleri için görevlendirilmişti. Türkiye'den özellikle F-16 için yedek parçalarla birlikte İHA ve SİHA'ları da götürmüştü. Dönüşte ise yaklaşık 6 tonluk bu askeri malzeme dışında pilotlarla birlikte toplam 20 asker uçakta yer aldı. Yolcuların hepsi çok yüksek yetenekli üst düzey askeri teknik adamlardı. F-16 teknik adamlarıydılar. Yani kalkışta malzeme ve yolcu ağırlığı toplam 8 tonu belki biraz geçiyordu.

* Bu uçakların altı yılda bir kez büyük bakımları yapılıyordu. Fabrika seviyesinde bakımlardı bunlar. Ve bu bakımlar genellikle altı ay ya da bir yıl sürüyordu. Bizim C-130 bakımları da neredeyse fabrika yeteneğindeki Kayseri tesislerinde yapılıyordu. Mekanik ya da elektronik bakımları astsubaylar yapıyordu. Şu sıralarda Türkiye İngiltere'den 12 adet C-130J-30 alımı yapmayı planlıyor. Çoğu 40-50 yıllık olan bu uçaklar, birçok ülkenin hava kuvvetlerinde kullanılıyor. Yani öyle bir gövdeye sahipler ki, iyi baktığınız sürece güvenle uçabiliyorlar.

İKİ MOTORA BİRDEN NE OLDU

* Türk Hava Kuvvetleri'ne bağlı TUAF543 sefer sayılı C-130 uçağı, Merzifon'daki 5'inci Jet Üssü'ne gitmek için Azerbaycan Gence'den sabah saat 10:19'da kalkış yaptı. Tırmanışa başladı. Hiçbir sorun görünmüyordu. Uçağın en fazla 'takat'a, yani güce ihtiyaç duyduğu kalkışta motorların performansında da bir sorun çıkmadı. Kalkıştan sonra Gürcistan hava sahasında 22 bin feet'te (7 bin 333 metre) uçak, düz uçuşa geçti.

* İddialara göre; birden bire dört motorlu uçağın dördüncü motoru, yani kanat uçuna yakın olanı 'feather' oldu (Arızalanan bir motorun pervane kanatları, bir turboprop motor arızalandığında bağlı olduğu pervane dönmeye dönmeye devam eder. Hava pervanelerin yanından akmaya devam ederek pervaneyi döndürür. Bu dönme hareketi sürtünme yaratır ve uçağın kontrolünü zorlaştırır). Hava akışı yönünde hizalama işlemi gerçekleşti. Verilen gazın çok üzerinde pervaneyi döndürdü. Ani bir 1500 feet'lik, yani 500 metrelik yükselme oldu. Gaz kolları motorun aşırı hızlı çalışmasını kontrol etmemeye başladı.

* Yine iddialara göre; 500 metrelik yükselme sonrası bu hızı önlemek için uğraşılırken diğer kanattaki 2 numaralı motor, yağ tazyik arızası gösterdi, sonrasında aşırı (overspeed ) hızlanmayla oluşan rezonansla koptu. İlk parça elevatöre çarpıp uçağı ters çevirdi.

* İddiaya göre; uçak burun aşağı düşerken arka taraf, yani kuyruk bölümü koptu. 2 numaralı motorun pervane parçaları gövdeyi kesti ve ön taraf ayrıldı. (Kokpit bölümü) Overseed'i düşürmek için uçağı burun yukarı aldı. Pervane pal açısını değiştirmek için çalışmadığından motor içine düştüğü anormal durumdan kurtulamadı.

* Görünen o ki, uçağın gövde bölümü virile girip dönerek düştü. Yere vurduktan sonra alevler içinde kaldı. Kokpit, orta gövde ve kuyruk kısmı olmak üzere üç bölüm halinde imal edilen uçak, imalat şemasına yakın bir şekilde parçalandı. Sonra enkaz çok geniş bir alana yayıldı.

* Bilinen o ki pilotlar, çok kısa sürede gelişen bu anormallikle boğuşurken acil yardım istemeyi bile yapamadılar. Her şey saniyeler içinde oldu.

* Elbette bu kazanın bütün detayları yine kara kutuların çözümünden sonra ortaya çıkacak (Kara kutu denmesinin nedeni kötü haber taşıdıkları içindir. Ayrıca enkazlarda kolay fark edilmeleri için aslında oranj rengine boyalıdır). Elbet çıkmayacak olanlar da olabilir. Kokpit konuşmalarını kaydeden 'Cockpit Voice Recorder-CVR ' ile uçağın bütün hareketlerini teknik olarak sisteme işleyen (Flight Data Recorder-FDR) ayrıca, imalatçı Lockheed Martin tarafından da incelenecek. Kaza simüle edilecek. Parçalanma yeniden yaşanacak. Uçağı strese sokan nedenler bir dizi araştırmadan geçecek.