Genellikle uçak filosunda Airbus ve Boeing dengesine özen gösteren THY'de son dönemde ibre değişti. Airbus'tan yana bir artış var. Gerçi bu değişim geçici gibi görünse de Boeing uçaklarının teslimatlarında meydana gelen gecikmeler hem dar hem de geniş gövdedeki uçak sayıları açısından yıllardır kollanan dengeyi bozacak gibi görünüyor.

THY'de yazılı olmayan bir kural vardır; Airbus ve Boeing'den uçak alınırken mümkün olduğunca yarı yarıya denk gelecek şekilde sipariş verilir. Burada sayısal bir farktan değil alınacak uçakların değerinden bahsediyorum. Milyar dolarlık ödemeler neredeyse birbirine çok yakın olur. Yani ne Amerika tarafı ne de Avrupa tarafı bir kavga çıkarmaz. Şu anda filo değişimleri dışında 280 civarı Airbus ve 206 Boeing uçağı, THY filosunda uçuyor. Airbus'a yapılan toplam sipariş 345 uçak, Boeing'e yapılan sipariş toplam 225 uçak.

Her seferinde bu alımların diplomatik platformlarda bir yararı olacağı sanılır ama genellikle olmaz. Olsaydı yıllarca Avrupa Birliği kapılarında beklemezdik herhalde...

Neyse THY iki yıldan fazla süredir üzerinde çalıştığı Boeing'den yolcu uçağı alımını Beyaz Saray'da sonlandırdı. 225 uçak Boeing'den alınacak. Havacılıktaki kıran kırana rekabette son Boeing uçağının teslimatının 2035 yılına kadar uzadığı görülüyor. Bu uzun sürede THY'de büyüme hızı, hedeflenenden biraz düşük kalsa da kiralanan piyasa uçakları ile aradaki kaybın kapatılmaya çalışılacağını düşünüyorum. Yani yüzde 6'lık büyüme için ne gerekiyorsa yapılacak. Sonunda tamamı yeni nesil teknolojiye sahip 800'den fazla uçağı olan bir şirket olarak kayıtlara geçecek gibi görünüyor.

ÇOK SIKINTI ÇEKİLDİ-ÇEKİLİYOR

11 Kasım 2023'te THY ile Airbus arasında 355 uçaklık denge bozucu bir anlaşma yapıldı. Bu anlaşma içinde yer alan özellikle 250 adet (bugün Boeing'e verilen toplam uçak sayısından fazla) A321neo uçaklarının motorlarında, imalatçıdan kaynaklanan ciddi sorunlar çıktı. Bu dar gövdeli uçakların 40'tan fazlası uzun süre uçak yerde kaldı. Henüz hepsi uçar hale getirilemedi. P&W imalatı motorlar elbette Airbus'ın sorunu değildi ama önerdiği iki motor seçeneğinden biriydi. Pegasus, motor seçiminde Leap serisini tercih ettiği için aynı uçaklar sorunsuz uçtu. Motor seçimi gerçekten büyük talihsizlik oldu. Ama bu arada Boeing 787 uçakları için THY, o zaman Rolls Royce motorlarını tercih etmedi. GE'yi seçti. Rolls Royce'larda sinir bozucu sorunlar çıktı ama THY bundan etkilenmedi.

THY ne yazık ki A350-1000 tipi ultra uzun menzilli uçaklarını henüz teslim alamadı. Bu yüzden Avusturalya'ya hâlâ direkt sefer yapamıyor. Bu büyük anlaşmada A350-1000 serisinin teslimatı ileri tarihliydi zaten. Boeing siparişi 737MAX ve 787 ailesini kapsıyor. Dünyanın en geniş gövdeli iki motorlu, çift koridorlu uçağı Boeing 777-9'dan sipariş verilmemiş. 426 koltuklu ve test uçuşları süren bu uçaktan sanırım alınmak istendiğinde çok ileri tarihler gündeme gelecek. Bu arada unutmamak lazım ki zamanında THY'nin büyük sıçraması da, henüz hiç uçmamış A340 uçaklarından cesaretle sipariş verilmesi sayesinde gerçekleşmişti.

HENÜZ MOTOR ANLAŞMASI YOK

Beyaz Saray'da Boeing ile anlaşma imzalandı ama henüz bu uçaklar için motor anlaşmaları yapılmadı. CFM International, GE Aerospace , Rolls Royce gibi şirketlerle görüşmeler sürüyor. Pazarlıklar henüz sonuçlanmış değil.

Şimdi 800'den fazla uçakla dev bir filo oluşması için zaman hâlâ çok erken. Şirketin büyümemesi, durması büyük bir risk ama büyürken de başka riskler ortaya çıkıyor. Eğer pandemide 800 uçak olsaydı, o uçakları koyacak yer bile bulunamazdı. Neyse öyle bir şeyi umarım bir daha yaşamayız.

Sonuçta THY büyüyecek, gitmediği yer kalmayacak. Gittiği yerlere belki günde birçok kez gidecek. Tek sorun uçaksız kalmak değil; pilotundan kabin memuruna, teknisyeninden işletmedeki görevlilere, yer personeline kadar çok yüksek vasıflı insan bulmak da önemli bir problem.

İşte büyümenin en zor yanı aslında burada.

ZORUNLU TERCİH EDİLEN HAVAYOLLARI

KUZEY AMERİKA: Spirit, Frontier

AVRUPA: Ryanair, EasyJet, Bulgarian Air, Iceland Air, Norwegian, Air Europa, WOW Air

ORTADOĞU: Middle East Airlines, Air Arabia

ASYA: Air China, El Al, Air India, Philippine Airlines, Hong Kong Airlines Ve diğerleri: Cubana, Insel Air, Gol, Aeroflot, Air Serbia, Croatia Airlines Bu havayollarının içinde aşırı kötü yönetilenler kadar çok iyi operasyon yapanlar da var. Bazıları çok ucuz bilet satıyorlar ama mükemmele yakın hizmetleri var. Bu yüzden zorunlu tercih ediyorlar. Bazılarının uçtukları rotalarda alternatifleri yok. Kimi zaman çok sıkıcı sonuçlar olabiliyor. Hatta bazılarında güvenlik sorunları da yaşanıyor. Çok sık uçuş iptali ya da uzun süreli gecikmeler yolcuları bıktırıyor. Bu şirketlerle uçmak konusunda söylenebilecek tek şey var; 'Yine de siz bilirsiniz.'

5 YILDIZLI HAVAYOLLARI

1- STARLUX Hava Yolları(Tayvan)

2- EVA Hava Yolları (Yeni Zelanda)

3- ANA- All Nippon Airways (Japonya)