Elbette asrın paniği dediğimiz olay havacılık dünyasında yaşandı. Sorun A320 ailesinden 6 bin adet uçağı etkiliyordu. Uçaklar uçuş sırasında otopilottayken aniden burnunu aşağı verdi ve irtifa kaybetti. Bu, yeterli bir panik sebebiydi. Airbus'ın bütün yazılımcıları sorunun merkezine ulaştı, çözümü buldu. Ve çoğu uçuşta olan uçaklarda panik çıkmadan hızla operatörlere iletti. Bir kaos önlendi. Üstelik Şükran Günü nedeniyle uçuşlarda özel bir yoğunluk vardı. İşte olayın detayları...

TARİH 30 Ekim 2025. Amerikan JetBlue şirketine ait A320 uçağı Meksika Cancun-Newark seferini yaparken anormal bir durum yaşandı. Bu bir uçuş kontrol sorunuydu. Uçak otopilotta yaklaşık 7 saniyede 100 feet irtifa kaybetti. (Yaklaşık 30 metre) Pilotlar Tampa'ya divert ettiler. Olay sırasında 20 yolcu yaralandı, hastaneye kaldırıldı.

Yapılan incelemelerde sorunun kaynağı olarak 'yoğun güneş radyasyonu nedeniyle veri bozulması' ihtimali öne çıktı. Yani uçuş kontrol sistemi bundan etkilenmişti. Bu oldukça alışılmadık bir olaydı.

Pilotlar hızla merkezlerine olayı rapor ettiler. Havayolu şirketi de bu durumu hızla Airbus'a iletti. Şirketin kriz merkezi bir anda alarm ilan etti. Yazılımcılar yoğun bir mesaiye girdi.

Elbette akıllara hemen ürkütücü bir ihtimal olarak 737MAX uçaklarında yaşanan sorun geldi. Gerçi o sorun kalkıştan sonra ortaya çıkmış, iki uçağın düşmesine 300'den fazla can kaybına yol açmıştı. O da bir yazılım sorunuydu ve kalktıktan sonra uçaklar hızla burun aşağı vermişlerdi. Bunun akıllara gelmesi zaten büyük bir panik nedeniydi. Burnu aşağı verme, irtifa kayıpları yeterli panik nedeniydi zaten.

6 BİN UÇAK

Airbus'ın ticari olarak büyük başarı kazanan A320 ailesinde (A319-A320-A321) tam 6 binden fazla yazılım sorunu çıkan uçak var. İlk belirlemelere göre sorun ortaya çıktığında 3 bin uçağın çoğu o sıralarda ya havada ya kalkışa hazırlanmakta ya da inişe geçmiş pozisyondaydı.

Şirket hiç zaman kaybetmeden ve olayı uzatmadan acil durum ilan etti. Avrupa havacılık Güvenliği ajansı (EASA) durumdan haberdar edildi. Ajans hemen Emergency AD yayınladı. Uçakların hızla yere çekilmesi ve yeni yazılımın (software updata) yüklenmesinin beklenmesi istendi.

Airbus zaten olaydan haberdar olur olmaz dakikalar içinde AOT (Alert Operators Transmission) yayınladı. Olabilecek sorunları açıkladı ve bu durumun neden olacağı aksaklıkları da sıraladı. ELAC bilgisayarı yani 'Elevatör ve Alleron kompüter', elektrikli uçuş sistemi kesin sorunun kaynağı olarak ortaya çıktı. Sorunu tetikleyen de güneş kaynaklı yoğun radyasyon olarak gösterildi. Airbus sorumluları hiçbir şeyi gizlemediler. Bu sayede havayolu şirketleri panik yapmadan verilen talimatlara uyarak beklemeye başladı. Ama hiçbir şey belli uçaklarda sanıldığı gibi uzun sürmedi. Hazırlanan yeni, -ki aslında eski yazılıma çok benzeyen yazılım- havayolu şirketleri tarafından ortalama 45 dakikada indirilerek hızla uçaklara yüklendi. Bu yükleme işlemi 2-3 saat sürdü. Ama 1.000 uçakta donanım değişikliği gerekti. Bu da uzunca bir bekleyiş gerektiriyor.

THY HIZLA YAZILIMI YÜKLEDİ

THY'de, A320 ailesinden sadece sekiz uçakta sorun görüldü. İletişim Başkanı Yahya Üstün hemen bu uçakları seferden çektiklerini ve hızla yeni yazılımı yüklediklerini söyledi. Aynı şeyi neredeyse filosunun tamamı A320 ailesi uçaklarından oluşan Pegasus ve 10 uçağında sorun çıkan Ajet de yaptı.

Devasa gibi görünen sorun hızla küçülerek erimeye başladı. Yolcuların panik yapmaması için de sürekli bilgilendirme yapıldı. Bu sayede emniyetli uçuşa inanan yolcular sayesinde havayolu şirketleri önemli bir kayıp yaşamadı. Ama henüz tüm sorunlu uçaklara yükleme yapılmış değil.

AIRBUS PANİĞİ ÖNLEDİ

Yıllar önce bir Airbus uçağı Okyanus üzerinde yunuslamaya girmiş ve kokpitteki iki First Officer, bu anormal durumu önleyememişti. Bu yüzden de ölümle sonuçlanan büyük bir kaza meydana gelmişti. Bu kazadan hemen sonra Airbus, uçaklarının böyle bir duruma girmesi halinde pilot müdahalesine gerek kalmadan anormal durumdan çıkacağı bir yazılım geliştirdi ve uçaklarına yükledi. Çünkü Airbus'ın hedeflediği gelişme, pilottan mümkün olduğunca iş yükünü almaktı. Yani her olaydan sonra pilotların iş yükü ve panik anları azaltılıyordu.

Aslında bu durum giderek otonom uçuşa yol almaya başlamıştı. Yani hedefte pilotsuz bir uçakla havayolu yolculuğu yapılacak günlerin gelmesi var. Ama insanlar pilotsuz bir uçakla yolculuk yapmaya henüz hazır değiller. Yerden kontrolle uçak indirilip kaldırılsa ve yolcuları güvenle uçursa da buna inanmak için henüz zaman erken. Yaşananlar bu günlerin de çok uzamadan geleceğini de ortaya çıkarıyor. Yolcu uçaklarını tek pilotla uçurma fikri bu rahatlıktan kaynaklanıyor.

EN YOĞUN SEYAHAT HAFTASI

Avrupalı Airbus, cuma günü yaptığı açıklamada küresel filonun yarısından fazlasını etkileyen kapsamlı bir geri çağırma ile, yaygın olarak kullanılan 6 bin adetlik A320 jet ailesine, acil onarım emri verdiğini duyurdu. Bu durum, ABD'de yılın en yoğun seyahat edilen hafta sonunda büyük bir karışıklığa ve dünya çapında aksaklıklara yol açabilirdi.

Bu aksaklık, Airbus'ın 55 yıllık tarihindeki en büyük geri çağırmalardan biri oldu. A320'nin Boeing 737'yi geçerek en çok teslim edilen model olmasından birkaç hafta sonra bu olay gerçekleşti.

Reuters'ın gördüğü havayollarına gönderilen bültene göre; çözüm çoğunlukla eski yazılıma geri dönmeyi içeriyor ve nispeten basit ancak uçakların tekrar uçabilmesi için onarım merkezlerine yeniden konumlandırılmasını gerektiriyor.