Milli şairimiz ve büyük karakter insanı Mehmet Akif'in doğumunun 151'inci, vefatının 88'inci yıldönümündeyiz. Edebiyat ve kültür tarihimizde ismi en çok yaşayanların, ölmeyenlerin başında gelir sanıyorum.

'İstiklal Marşı'nı Akif'in yazmasının bence iki sebebi var, biri büyük şairliği, diğeri Milli Mücadele ruhunun bütün mükemmelliğiyle onun kalbinde ve zihninde tecessüm etmiş olmasıdır. Bu vasfı olmasaydı, İstiklal Marşı'nı yazmaya şairlik kabiliyeti yetmezdi.

Milli Mücadele yıllarında, şiirleri en çok yayınlanan, cephelerde en çok okunan, marş olarak bestelenip icra edilen şair de oydu.

Kendi yurdunda isminin anılmadığı bir dönemde, Montrö Sözleşmesi'nin imzalandığını, Mehmetçiğin Boğazlar'da mevzilendiğini haber veren Cumhuriyet gazetesi, Âkif'in Çanakkale Şehitleri'nden uzun bir bölüm yayınlamıştı. (20 Temmuz 1936)

Büyük Âkif vatanına döneli bir ay olmuş, hasta yatağında yatıyordu. Muhakkak memnun olmuştur, Montrö'nün kendisini akıllara getirmesinden.

Âkif'in şiir ve iman vasıflarının yanında, yüksek seviyede bir vasfı daha vardır: İstibdat aleyhtarlığı ve hürriyet taraftarlığı.

Evvela dönemin büyüklerine sitayiş-i hazret-i padişahi türü övgüler yazmak kadim bir gelenekti. Âkif yaşadığı devirlerin hiçbirinde muktedirlere övgü şiiri yazmadı.

Âkif'in Acem Şahı şiiri tam bir despotizm eleştirisidir

"Ey mülevves istibdat" hitabıyla zihinlere yerleşen şiirinde "şevket-meab efendimizin bendeleri"ni eleştirir. İstibdat, bugünkü terimle otoriter rejimlerin yetiştirdiği insan tipinin en veciz tanımını Âkif yapmıştır:

Zulme tapmak, adli tepmek, hakka hiç aldırmamak
Kendi âsudeyse dünya yansa baş kaldırmamak
Ahdi nakzetmek, yalan sözden tehaşi etmemek
Kuvvetin meddahı olmak, aczi hiç söyletmemek

Âkif'in "zulmü alkışlayamam, zalimi asla sevemem" diye başlayan şiiri birçok kimsenin ezberindedir. Âkif, hayatını da böyle yaşamış, gördüğü çok farklı devirlerin hiç birinde "gelenin keyfi için geçmişe kalkıp sövmeye" tenezzül etmemiştir.

Halide Edip, Âkif'in "çiğnerim çiğnenirim, hakkı tutar kaldırırım" mısraını çok sevdiğini, en beğendiği mısraının bu olduğunu yazmıştır.

Mehmet Akif'in hicranlı Mısır yıllarındaki arkadaşlarından İsmail Ezherli şöyle diyor:

"Mehmet Âkif Bey İslam dinine bu gibi hurafelerin girmesine cahil müstebitlerin sebep olduğu inancındaydı."

Şiirlerinde de bunu işleyen Akif'in şu haykırışını hiç unutmamak lazım:

Sanıyorlar kafa kesmekle, beyin ezmekle
Fikr-i hürriyet ölür. Hey gidi şaşkın hazele

Ve Âkif'in, bağımsız düşünmeyi savunan, yeni nesilleri hür fikirli olmaya çağıran haykırışı:

Adam mısın, ebediyyen cihanda hürsün, gez;