Gastronomi alanında yapay zekâyı iyi kullanmak için öncelikle doğru soruyu sormasını bilmek gerekiyor. Etik kurallara da uyulduğunda mutfakta yapay zekâ en iyi çırağınız olabilir. Elbette son söz yine ustada...

Yapay zekâ (AI) mutfakta konuşulurken çoğu zaman mesele yanlış yerden başlıyor. 'Şeflerin yerini alır mı' sorusu soruluyor. Oysa soru şu olmalı: Şefin elini ne kadar güçlendirir Ben kendi mutfağımda, Efendy'de ve Avustralya'daki restoranlarımda AI'ı tam olarak bu yerden kullanıyorum. Bir rakip olarak değil, iyi yetişmiş, çalışkan ama hâlâ ustasına bakan bir çırak gibi.

Ama şunu en baştan söyleyeyim: Yapay zekâdan doğru cevabı almak istiyorsanız, doğru soruyu sormayı bilmeniz gerekiyor. Belki de bu mutfakta AI kullanmanın en kritik noktası. Örneğin Tire köftesi... 'Tire köftesi tarifi nedir' diye sorarsanız, karşınıza onlarca vasat, birbirine benzeyen sonuç çıkar. Ama 'Egeli bir yemek araştırmacısı edasıyla, tarihsel kaynaklar, bölgesel farklar ve kasap geleneği üzerinden Tire köftesinin en otantik tarifini karşılaştırmalı olarak ortaya koy' dediğinizde bambaşka bir kapı açılır. AI burada bilgiyi değil, yaklaşımı kopyalar. Bu yüzden iyi şef, iyi soru soran şeftir.

Ben AI'ı en çok klasik tariflerin omurgasını çıkarmada kullanıyorum. Anadolu mutfağında aynı yemeğin onlarca versiyonu var. Yapay zekâ bu tarifleri tarayıp 'değişmeyen çekirdek' kısmı hızlıca önünüze koyabiliyor. Bu bana zaman kazandırıyor. Ama o tarifin son dokunuşu, benim mutfağımın dili, hâlâ insan işi.

Bir diğer kullanım alanı, yenilikçi tariflerin anlatımını yazmak. Bazen mutfakta çok iyi bir fikir çıkıyor ama onu reçeteye, menüye ya da sunum dosyasına doğru kelimelerle dökmek zor olabiliyor. AI burada iyi bir editör gibi çalışıyor. Benim anlattığım hissi sadeleştiriyor, netleştiriyor. Ama fikri bulan, tadı kuran yine mutfak.

Lezzet matrisleri de işin teknik ama çok faydalı tarafı. Tatlı-ekşi, yağ-asit, umami-
acı dengelerini çalışırken AI farklı mutfaklardan örnekler sunabiliyor. Japonya'da bu denge nasıl çözülmüş, Akdeniz'de nasıl yaklaşılmış... Bu karşılaştırmalar yaratıcılığı besliyor. Ama tadımı hâlâ kaşık yapıyor, algoritma değil.

Burada önemli bir ayrım var: Doğru AI'ı doğru iş için kullanmak. Her yapay zekâ aynı kası çalıştırmıyor. Google Gemini görsel hafıza ve görsel karşılaştırmada çok güçlü. ChatGPT gündelik mutfak tavsiyeleri, reçete yazımı ve anlatı dili konusunda çok etkili. Manus gibi bazı sistemlerse büyük üniversitelerin kütüphanelerini ve tez çalışmalarını taradığı için daha akademik, tarihsel ve teorik konularda ciddi bir kaynak. Bunları ayırmadan kullanırsanız, mutfakta yanlış bıçağı yanlış işte kullanmış olursunuz.