Huzur Dersleri-ııı

Huzur derslerinde bazen padişaha ilminin derecesini göstermek isteyen muhatapların münazaralarda sınırları zorladığı, kuralların dışına çıktığı ve kendini ön plana çıkartmak için edep dışına çıktığı da olmuştur. Bunlardan birisi 1176 Ramazan'ında (Mart-Nisan 1763) muhataplardan Tatar Hoca diye anılan Tatar Ali Efendi, mukarrir Abdülmü'min Efendi ile ilmî tartışma sınırlarını aşarak mukarrire terbiye dışı ağır sözler sarf edince Bozcaada'ya sürgün edilmiştir (Şem'dânîzâde, s. 56). Yine, 1215 Ramazan'ındaki (Ocak-Şubat 1801) bir huzur dersi, mukarrir ve muhataplar arasındaki münazarada kendilerini ispatlamak isteyen muhatapların mukarrire lüzumsuz itirazları ile ilmî zeminden çıkarak terbiye dışı sözlerin sarf edilmesine sahne olmuş, bu durumdan müteessir olan III. Selim dersi yarıda kestirmiştir. Bu münazara, Kudsî Efendi'nin bir ayeti tefsirinden sonra muhataplardan Kastamonulu Ömer Efendi'nin itirazı ile başlamış, ardından Dağıstanlı Abdurrahman ve Ahıskalı Ali efendilerin itirazlarıyla büyümüştür (Cevdet, VII, s.101-102). Huzur dersleri, her Ramazan ayının ilk sekiz veya on gününde, öğle ile ikindi arasında icra edilir ve normal şartlarda iki saatte biterdi. pushfn('ads'); Huzur dersleri, Topkapı Sarayı'nın içinde Sofa-yı Hümâyun, Merdivenbaşı Kasrı, Sünnet Odası, Sarık Odası, Has Oda, Çinili Köşk, Çadır Köşk yahut sarayın dışındaki Sepetçiler Kasrı, Yalı Kasrı, Kasr-ı Cedit, Şevkiye Köşkü, İncili Köşk, Rami Kışla Camii, Beşiktaş Sarayı, Çırağan Sarayı, Dolmabahçe Sarayı gibi değişik mekânlarda icra edilmiştir. Huzur dersleri, tam bir ilmi serbestiyet içinde gerçekleşirdi. Mukarrirlerin ayeti tefsirinden sonra muhatapların soru ve itirazlarına mukarririn ilmi cevap vermesiyle tam bir ciddiyet içinde yapılan bu toplantılarda hangi ayetin tefsir edileceği padişah tarafından belirlenirdi. Erken dönem İslâm âlimlerinden Kadı Beyzâvî'nin "Envârü't-tenzîl ve esrârü't-te'vîl" adlı tefsirinden yapılan Huzur derslerinde ilk tefsir edilen ayet Nisa Suresi 135'inci ayettir. 1189 Ramazan'ında (Kasım 1775) İsra Suresi'nin tefsiri başlamış ve 1192 Ramazan'ına (Ekim 1778) kadar sürmüştür. 1193 Ramazan'ında (1779) başlayan Fetih Suresi tefsiri 1198 Ramazan'ında (1784) tamamlanabilmiştir. 1201 Ramazan'ında (Temmuz 1787) Bakara Suresi'nin tefsirine başlanmış, 1205 Ramazan'ına (Mayıs 1791) kadar beş yıl boyunca ancak ilk otuz ayetinin tefsiri müzakere edilebilmiştir. Huzur-u Hümâyûn derslerine gerek mukarrir olarak katılan, gerekse şeyhülislam olarak organize eden Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi, tefsir edilen ayetler hakkında şöyle demektedir: pushfn('ads'); "Bu derslere Beyzâvî tefsirinin esas ittihaz edilegelmekte olduğu ve yakın zamanlara kadar, derslerin pek amik tetkikat ve münazarat ile ve binaenaleyh pek ağır bir meşiyyet ve hareketle devam etmiş olduğu tarihlerden anlaşılıyor. Cevdet Tarihi'nde 1217 senesinde okunan bir huzur dersi mukarriri ile muhatapları ile ebhası cariyesile şayanı kayıt görülmüştür ki o dersin mevzuu: (Em küntüm şuhedae iz hazara Yakub el-mevtü) ayet-i celilesi olduğuna nazaran 36 senede Kur'an-ı