28 Şubat'ın maliyeti çok yüksek oldu. Türkiye bütün varlığı ile uçurumun kenarına kadar geldi. 90'ların karanlık bir dönem olarak nitelendirilmesi uçurum metaforunu daha iyi açıklar. Yaklaşık on yıllık dönemde dışarıyla kendi menfaatleri ölçüsünde iyi ilişkiler kuran kişi ve gruplar, "müstevliler"in emelleri ile kendi menfaatleri arasında uyum sağlayınca Türkiye'yi teslim etme fikrini çabucak içselleştirdiler. Devlet kurumlarını içeriden ele geçirmeyi başarmaları ölçüsünde güç devşirdiler ve bunun neticesinde devlet ile millet arasındaki mesafe gittikçe açıldı. 90'ların başından itibaren ABD ve İngiltere Türk ve İslam coğrafyasında yeni bir istila ve işgal döneminin kapılarını açtı. FETÖ gibi gayr-i millî yapılar açılan bu kapıdan girerek devleti içeriden ele geçirme sürecini başarı ile yürüttüler. Bu dönemde millî nitelikleri ile öne çıkan yapılara sirayet etmelerinin bedeli Türkiye açısından çok ağırdı. 28 Şubat'ın bir numaralı aktörleri hesap vermek zorunda kalınca itibardan da düştüler fakat FETÖ gücüne güç kattı. FETÖ gibi bağımlı yapılar, Türkiye'nin NATO şemsiyesi altına girdiği 1950'li yıllardan itibaren Batı ile kurulan bağımlılık ilişkisinin bir sonucuydu. Bu yapılar her zaman devlet ile millet arasındaki mesafeden faydalanmıştır. Fakat o dönemde "iyiler" ve "kötüler" gibi daha "romantik" ayrımlar hüküm sürüyordu. Bunun en önemli gerekçesi ilericiler ve gericiler, aydınlıkçılar ve karanlıkçılar gibi yapay karşıtlıkların geçerliğini yitirmemiş olmasıydı. Din ve laiklik karşıtlığı bu zıtlıklar üzerinde şekillendi. Ne yazık ki taraflar bu yapay karşıtlıkları yıkmak için fazla bir çaba göstermedi. Hâlbuki bağımlı yapılara hayat veren bu yapay durumdu. ABD ve İngiltere 1990'ların hemen başından itibaren laik-antilaik çatışmasına yeniden hayat vererek yeni dönemin kapıları açtı. FETÖ gibi dinî alanda hayat bulan bir yapı ile bağımlı sermaye grupları arasındaki yakınlaşma bu dönemin eseridir. Bağımlı sermaye grupları öteden beri dışarıyla birlikte hareket etmişti. FETÖ bu sürece 1990'larda dâhil oldu. İktidara geldiği ilk yıllardan itibaren Sayın Erdoğan'ın bağımlı yapılarla başı daima dertteydi. 2009'a kadarki dönemi ayrı bir başlık olarak yeniden incelemek gerektiğini düşünüyorum. Bugün o dönemle ilgili çok daha serinkanlı bir bakışa sahip olabiliriz. FETÖ'cülerin işini kolaylaştıran ve onların önünü açan çevreler vardı. 2009'a kadarki dönemde dahi Sayın Erdoğan hakkında ayrı bir dosya oluşturulduğu konuşuluyordu. Kuşkusuz bu türden faaliyetler bağımlı sermaye çevreleri ile bağımlı yapılar arasındaki işbirliğinden doğuyordu. Devleti içeriden ele geçiren unsurlarla birlikte siyaseti yeniden düzenlemek için kitlesel gösteriler düzenlediler. Fakat bu türden müdahaleler Erdoğan'a yönelik olağanüstü desteğin artması ile sonuçlandı. 2010'lardan sonra bağımlı sermaye çevreleri ile FETÖ gibi yapılar arasındaki ilişki de iyice görünür hâle geldi. Türkiye'yi yeniden NATO eksenine yerleştirmek istediklerini görebiliyorduk. Türkiye