Merkezi yönetim tarafından değişik kurum ve kuruluşlar aracılığıyla dar gelirli-ihtiyaç sahibi kişilere yapılan sosyal yardım ve hizmetler, 2012 yılından itibaren Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB) çatısı altında veriliyor. Yardımların mali boyutu her yıl artıyor. ASHB ve Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu (SYDTF) tarafından 2017 yılında yapılmış olan 36 milyar lira tutarındaki toplam sosyal yardım giderleri, 2023 yılında 192,6 milyar liraya ulaştı. Belediyeler başta olmak üzere diğer kamu kurum ve kuruluşlarıyla birlikte 2023 yılında ülkemizdeki sosyal yardım giderlerinin toplamı yaklaşık 305 milyar 900 milyon lirayı buldu.

Yardım tutarlarındaki artış oranı, bütçe giderlerindeki artışın üzerinde seyrediyor. Yapılan sosyal yardımların tür ve sayıları da her yıl artırılıyor. Günümüzde yardım çeşidi 52'ye ulaştı. İlginç yardımlardan birisi de 4-6 yaş grubu çocuklara Kur'an Kursu Destek Yardımı... Yardımlardan yararlanan hane-kişi sayıları her yıl TÜİK ve yıllık nüfus artışı oranlarının da çok üzerinde artıyor. Örneğin 2018 yılında 3 milyon 494 bin 932 olan sosyal yardımlardan yararlanan hane sayısı, 2023 yılında yüzde 43 artışla 4 milyon 989 bin 456 haneye ulaştı.

BEŞ HANEDEN BİRİ YARDIM ALIYOR

Emekli Mülkiye Başmüfettişi Mahmut Esen, sosyal yardımlar ve bunların illere göre dağılımları üzerine müfettiş titizliğiyle, belgeler üzerinde kapsamlı bir araştırma yaptı. Beş haneden birisinin yardım aldığını, yardımların türü ve miktarının yasal düzenlemelerle değil büyük ölçüde yönetsel işlemlerle, Cumhurbaşkanı onayıyla belirlendiğini saptadı. Esen, "Yardımların yasal dayanak olmadan sadece idari kararlarla yapılabiliyor olması, yardımların siyasal iktidarla, iktidarın başı ile özdeşleşmesine yol açıyor" diyor.

Yardımlarla, bunlardan yararlanan dar gelirli ve ihtiyaç sahibi kişilerin siyasal tercihlerini doğrudan etkilediğini anlatan Mahmut Esen, bu durumdaki seçmen sayısının en az 15 milyon 800 bin olduğunu, seçmen sayısının çokluğu nedeniyle sosyal yardımlardan yararlananların genel seçim sonuçlarını belirlediklerini, bu yüzden siyasal iktidarın seçim yarışına önde başladığını kaydediyor.

BAKANLIK BUNLARI GİZLEDİ

Emekli Başmüfettiş Mahmut Esen, yardım tutarları, illerde bu yardımlardan yararlanan hane sayılarına ilişkin bilgileri alabilmek için çok uğraştı. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile Bilgi Edinme ve Değerlendirme Kurulu, "Bunun özel bir çalışma, inceleme ve analiz gerektirdiği gerekçesiyle" bilgileri vermedi. Mahmut Bey yılmadı, bu kez Kamu Denetçiliği Kurumu'na başvurdu. Oradan da henüz bir cevap almadı. Aradığını AKP'nin seçim kitapçığında buldu.

Bakanlıktan geçen yıl illere 172 milyar 100 bin lira sosyal yardım ödeneği gönderilmiş. 4 milyon 890 bin 239 haneye yıl içinde ortalama 35 bin 520 lira sosyal yardım ödemesi yapılmış. Bu, ülkemizdeki her beş haneden birine sosyal yardım yapıldığını ortaya koyuyor.

EN AZ VE EN ÇOK YARDIM YAPILAN İLLER

Yardımlardan 12 milyar 100 milyon lira ile İstanbul başta gelirken, bunu 11 milyar 200 milyonla Şanlıurfa, 9 milyar lira ile Diyarbakır, 6 milyar 700 milyon lira ile Van ve 6 milyar 400 milyon lirayla Adana izledi. Yardımlardan en az yararlanmış iller ise Bayburt, Bilecik, Gümüşhane, Çankırı ve Yalova oldu. Bu illerin sosyal yardım ödenekleri 322 milyon liranın altında kaldı.

Yardımlar illerin nüfusuna göre değil, haklı olarak, ildeki ihtiyaç sahibi yurttaşlarımızın sayısına göre gönderiliyor. Bu yüzden Bilecik ilinde nüfus başına bin lira gönderilirken, Şırnak iline 5 bin 764 lira gönderilmiş.

Araştırmayı yapan emekli Mülkiye Başmüfettişi Mahmut Esen, "Sosyal yardımların mevzuata,kamu yararına göre ve rasyonel biçimde yapılıp yapılmadığının belirlenmesi, ülkemizin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumun tam olarak kavranması, ülkemizin bir tür 'Yoksulluk haritası'nın çıkarılması bakımından illerdeki yardımlardan yararlanan hane sayılarının toplam hanelere oranının bilinmesi ve diğer illerle karşılaştırılmasında yarar vardır" diyor.