Dicle Üniversitesi Sosyoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Rüstem ERKAN ülkemizin eğitim sorunlarını ele aldık."Aileler çocuklarının eğitim yoluyla yoksulluktan kurtulma ümidini yitirmektedir. Türkiye Cumhuriyet'inin birinci yüz yılında yaşadığı problemlerin kökeninde de önemli ölçüde bölgeler, kentler ve sınıflar arası eşitsizlik yatmaktadır. Eğitime erişmedeki kısıtlı olanaklara rağmen köy çocukları Türkiye'nin sosyo-ekonomik dönüşümünde önemli rol oynamıştır. Yoksulluk eğitime ya da nitelikli eğitime ulaşımı ciddi ölçüde engellemektedir."Bölgelerarası Eşitsizlik Eğitimi Nasıl EtkilemektedirGünümüzde Türkiye'de ve diğer birçok ülkede yaşanan sorunların çoğunun kaynağında giderek sürdürülemez durumda gelen eşitsizlikler yatmaktadır. Bugün küresel düzeyde yaşanan dış ve iç göç sorunu da ülkeler ve bölgelerarası eşitsizliğin bir sonucudur. Türkiye Cumhuriyet'inin birinci yüz yılında yaşadığı problemlerin kökeninde de önemli ölçüde bölgeler, kentler ve sınıflar arası eşitsizlik yatmaktadır. Bölgeler ve kentler arası eşitsizlik toplumsal yaşamın bütün alanlarına yansımaktadır. Bu yansımayı eğitiminde her aşamasında açıkça görmekteyiz. Liseye giriş ve üniversiteye giriş sınavlarının sonuçları analiz edildiğinde illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyleriyle yakın bir ilişkisi olduğu görülmektedir. Bugün Türkiye'de bazı iller arasında 15 kattan fazla ve bazı ilçeler arasında ise 250 kattan fazla gelişmişlik farkı bulunmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti ikici yüz yıla girerken bu sorunu çözecek politikalar üretmek zorundadır. Aksi durumda ikinci yüzyıl da bu sorun etkisini daha fazla gösterecektir.Kır ve Kent Yerleşim Yerlerinde Eğitim Arasındaki Eşitsizlikler Var MıTürkiye'de köye bakış Osmanlı ve cumhuriyet döneminde uzun yıllar pastoral romantizm düzeyinde kalmış ve sosyolojik olarak köy sorunuyla yüzleşme büyük ölçüde Mahmut Makal'ın romanı ile olmuştur. Mahmut Makal'ın 1950'li yılların başında yayınlan "Bizim Köy" adlı romanı hem Türkiye'de köy gerçeği ile hem de köyde eğitim gerçeğiyle yüzleşmeye neden olmuştur Çünkü ilk defa bu kitapta bir Orta Anadolu köyünün acı gerçeği bütün çıplaklığıyla dile getiriliyordu. O güne kadar köyleri yemyeşil, bereketli, güzel gözlü al yanaklı kızlarıyla anlatanlar, köyden yükselen yoksulluk çığlığıyla karşılaşmışlardı. Köy gerçeği devlet erkini elinde bulunduranları rahatsız etmiş, kitabın yazarı önce sürgün cezası almış, daha sonra ise hapis cezası almıştır. Hapis cezası köyün toplumsal gerçekliğini anlattığı için değil, o dönem çok geçerli sayılabilecek bir nedenden dolayı verilmişti. Çünkü Makal, bir cümlesinde "kuracağımız düzende demirci, kömürcü bir olacak" diyerek komünizm propagandası (!) yapmıştı. Dönemin etkili yazarlarından Nurullah Ataç Makal'a "Mahmut, sevmedim senin köylülerini, şunları okutup, değiştirip de sevilecek hale getirmenin yollarını arasak ya" der. Ataç'ın bu ifadesinde de anlaşılacağı gibi köyleri dönüştürmede eğitim her dönem en önemli araç olarak görülmüş fakat bu alanda da önemli yatırım ve girişimler yapılmamıştır. 1940'lı yıllardaki Köy Enstitüleri dışında kırsal kesimde eğitime yönelik önemli projeler gerçekleştirilmemiştir. Eğitime erişmedeki kısıtlı olanaklara rağmen köy çocukları Türkiye'nin sosyo-ekonomik dönüşümünde önemli rol oynamıştır. Günümüzde de kırsal kesimde eğitime erişmede ve nitelikli eğitim almada kır kent eşitsizliği devam etmektedir.Türkiye'de Yoksulluk Eğitime Nasıl YansımaktadırTürkiye'de, TÜİK verilerinden hareketle bile eşitsizliğin ve yoksulluğun boyutları açıkça görülebilir. TÜİK 2021verilerine göre, Türkiye'de nüfusun yüzde 27,2'si "ciddi maddi yoksunluk" içerisindedir. Yine 2021 verilerine göre nüfusun yüzde 13,8'i "sürekli yoksulluk" içerisindedir. Sürekli yoksulluk kavramı bir toplumda yıllardır yoksulluk içerisinde olan aile ya da bireyleri ifade etmektedir. Sürekli yoksulluk bir süre sonra "yoksulluk kültürünü" yaratmaktadır. Yoksulluk kültürü, yoksulluğu içselleştirmiş ve yoksulluktan kurtulma umudunu yitirmiş kişileri anlatmaktadır. Bu sayılar bugün Türkiye'de yaklaşık 10 milyon insanın yoksulluktan kurtulmak için hiçbir umudunun olmadığını göstermektedir. Bu durum bir ülkenin sosyolojik olarak gelecekteki ciddi potansiyel tehditleri de göstermektedir. Türkiye'de yoksullukla mücadelede eğitimin her zaman önemli bir rolü olmuştur. TÜİK verilerinde bu durum yine açıkça görülmektedir. Bu verilere göre okur-yazar olmayanların 24,1'i,ciddi maddi yoksulluk içerisinde iken yükseköğretim mezunlarında bu oran 2,5dır. Fakat giderek eğitimin bu fonksiyonu azalmaktadır. Yoksulluk eğitime ya da nitelikli eğitime ulaşımı ciddi ölçüde engellemektedir. Aileler çocuklarının eğitim yoluyla yoksulluktan kurtulma ümidini yitirmektedir. Bu durumda sosyolojik olarak ciddi bir sorun olan yoksulluk kültürünü yaratmaktadır. Eğitimin Sosyal Hareketlilikte Diğer Bir Değişle Sınıf Değiştirme de Rolü nedirTürkiye'de bireylerin daha iyi bir yaşam düzeyine kavuşmasında 1990'lı yıllara kadar eğitim en önemli rolü oynamıştır. İş dünyasında, siyasette ve bürokraside yoksul aile ve köy çocukları önemli ölçüde yer almıştır. Bu sosyal hareketlilik giderek azalmaktadır. Artık iş dünyasında eğitimden çok aile mirası öne çıkmakta ve eğitimin bu işlevi rolünü kaybetmektedir. Bu durum Türkiye'de sınıflar arası geçişkenliği de azaltmaktadır.Türkiye'de Okullaşma Oranı ve Eğitime Erişme Durumu NasılTürkiye'de okullaşma oranlarında büyük artış yaşanmıştır. Özellikle kız çocuklarının okullaşma oranı erkek çocuklara yaklaşmıştır. Cinsiyete göre eğitim farklılaşması genç kuşaklarda giderek azalmaktadır. Bu sonuca ulaşılmasında hem ilköğretimin zorunlu olması hem de toplumsal yapıdaki dönüşüm etkili olmuştur. Kentleşme düzeyinin artmış olması bu sonuçta en etkili faktörler arasındadır. Ayrıca iletişim teknolojilerinin gelişmesi de zihniyet dönüşümünde etkili olmuştur. Eğitime erişmede de sorunlar giderek azalmakta fakat en önemli sorun nitelikli eğitime erişmede yaşanmaktadır.Eğitim Kurumları Arasında Nitelik Farkı Eğitimi Nasıl EtkilemektedirTürkiye'de eğitimde önemli bir sorun da, aynı nitelikteki eğitim kurumları arasındaki eşitsizliktir. Bir dönem Türkiye'nin birçok ilinde çok nitelikli eğitim veren liseler bulunmaktadır. Örneğin Sivas Lisesi, Diyarbakır Ziya Gökalp Lisesi, Erzincan Lisesi 1950 li ve 1960 ılı yıllarda İstanbul ya da Ankara'daki benzer okullarla aynı nitelikte eğitim vermektedir. Fakat bugün devlet okullarının da her kademesinde hem aynı il içerisinde hem de iller arasında önemli nitelik farkı bulunmaktadır. Okullaşma oranındaki artış olumlu bir gelişme iken, nitelikteki gelişme aynı oranda olmamıştır.Türkiye'de Eğitimin Bir Felsefesi Var MıEğitim genel amaçları içerisinde bireylerde davranış değişikliğini de gerçekleştirmek bulunmaktadır. Bu amaç, aslında bilgili, bilgiyi seven, olaylar arasında ilişki kurabilen, özgür eleştirel düşünebilen bireyler