Darüleytam, Balkan ve I. Dünya savaşlarında kimsesiz kalan çocukları barındırmak ve bir meslek edindirmek amacıyla kurulan müesseselerin adıdır. "Yetimler yurdu, yetimhane" anlamına gelen darüleytam, 25 Kasım 1914 tarihinde kuruldu. Darüleytamlar esas olarak şehit çocuklarına sahip çıkma amacını taşısalar da kuruma alınacakların kapsamı geniş tutuldu; yetim, öksüz ve korunmaya muhtaç tüm kimsesiz çocuklar darüleytama kabul edildi. Darüleytamların gaye ve işlevlerine bakıldığında, salt bir yetimhane vazifesi olarak faaliyet göstermedikleri, öğrencileri bir sanat dalında uzmanlaştıracak tarzda çalıştıkları görülür.

strong class"read-more-detail"Haberin Devamı

Darüleytamlar, I. Dünya Savaşı'nın uzamasıyla bağlantılı olarak öğrenci sayısındaki artışlar üzerine bir süre sonra öğrenci kabul edememe noktasına geldi. Hatta devletin maddi durumu, gıda ve eşya fiyatlarında görülen aşırı yükselmeler, 15-20 binleri bulan darüleytam öğrencilerinin bakımını güçleştirdi. Bu süreçte bazı taşra darüleytamları kapatıldı. Darüleytam öğrencilerinin yurt dışında eğitim almaları yönünde çalışmalar da oldu. Özellikle müttefik devlet Almanya, öğrencilerin eğitim amaçlı gittiği ilk ülkedir.

Bu eğitim teknik alanlarda olduğu kadar sanat dallarını da kapsıyordu. Almanya ile darüleytam ilişkisi sadece eğitim yönüyle değil darüleytamların kuruluşlarında ve yapımındaki yardımları bakımından da önemlidir. Özellikle zirai ve sanayi alanlarında yoğunlaşan bu eğitim süreçlerinde İttihat ve Terakki'nin eğitim politikalarının izleri görülüyordu. 1916'da Enver Paşa, Alman Askeri Ataşesi'ne hükümetin 12 ila 18 yaşlarında 5 ila 10 bin erkek yetimi Almanya'ya göndermeye istekli olduğunu bildirdi. Bu çocuklar el sanatları, madencilik, ormancılık ve sütçülük de dahil olmak üzere ziraat alanlarında çırak olacaktı.

Enver Paşa'yı böyle bir planı hayata geçirmeye sevk eden, sayıları 10 binin üstünde yetimin masraflarını karşılamakta zorlanan darüleytamların durumu ve ardı arkası kesilmeyen yeni kabul başvurularıydı. Alman dışişleri, binlerce değil de birkaç yüz yetimle projeyi sabitledi. İlk olarak 300 çırak gönderilmesi düşünüldü. Maarif Nezareti ve Darüleytam Umum Müdürlüğü, bu ilk grubu gönüllüler arasından, İstanbul yetimhanelerinden seçti. 292 öğrencilik ilk kafile, 17 Nisan 1917 tarihinde yola çıktı.

strong class"read-more-detail"Haberin Devamı

200 çocuktan oluşan ikinci grup, ilk grubun aksine, Anadolu'daki yetimhanelerden toplandı. Alman kaynaklarına göre 1918 yılı itibarıyla bin 500 öğrenci bu haktan yararlanıyordu. Ancak hem Almanya'da hem Osmanlı'da, Almanya'daki darüleytam öğrencileri önemli tartışmalara neden oldu. Çeşitli nedenlerle darüleytam öğrencileri firar ediyordu. Bu kaçışlarda yanlış meslek seçimi, memleket özlemi, mizaç uyumsuzluğu, sebatsızlık vb. gibi faktörler etkili oldu. Hatta eğitimini tamamlayıp dönen öğrenciler dahi bu belirsizlikten nasibini aldı.