Myanmar (Burma), Güneydoğu Asya'da bulunan bize uzak bir ülke. Bangladeş, Hindistan, Çin ve Tayland ile komşu. Myanmar, Türkiye'ye 10 bin 500 km uzaklıkta. Bu mesafe arabayla yaklaşık 6 günde, uçakla 9 saatte alınıyor. Bu Güneydoğu Asya ülkesinin Türkiye için özel bir yeri var: Çok az kişinin bildiği ve Osmanlı'nın zamanında hiç sefer yapmadığı Myanmar'da bir Türk şehitliği bulunuyor!

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı ordusu birçok cephede savaştı. Bu savaşta Osmanlı ordusundan iki yüz binden fazla asker, çeşitli cephelerde Fransız ve İngilizlere esir düştü. Bunlardan İngilizlere esir düşenlerin bir kısmı uzak doğuya, Hindistan'a ve Myanmar'a götürüldü. Myanmar'da esirler kamplarda tutuldu. Bu kamplarda hayatını kaybeden esirler, kampın yakınlarında oluşturulan bir yere defnedildi. Bugün Myanmar'da iki Türk şehitliği bulunuyor. Söz konusu şehitlikler, zamanında o kamplarda tutuklu bulunan Osmanlı askerleri tarafından yapıldı.

Şehitlik kitabesinin Türkçe kısmında, "I. Dünya Savaşı'nda Irak, Suriye, Filistin ve Arabistan cephelerinde Osmanlı ve İngiliz orduları arasındaki çarpışmalar sırasında İngilizlere tutsak düşerek Burma'ya getirilen ve burada şehit düşen aziz Türk askerlerinin anısına" ifadesi yer alıyor.

Peki, Osmanlı uzun süre haber alamadığı bu esirleden daha sonra nasıl haberdar oldu Osmanlı, bu esir askerlerin ailelerine gönderdiği mektuplar vasıtası ile konudan haberdar oldu. Osmanlı, Basra'da İngilizlere esir düşen birliklerimizin akıbetinden haftalarca haberdar olamadı ve askerlerin nerede olduklarını ailelerine Burma'dan yollanan ve üzerinde "Savaş Esiri" damgası bulunan mektuplar sayesinde öğrendi.

İngilizler, esir aldıkları askerlerimizi o zaman idareleri altında olan Hindistan'ın vilayeti yaptıkları Burma'ya götürdü. Türk esirler, adları haritada dahi geçmeyen "Tayetmo", "Meiktila", "Munklon" ve "Şivebo" kamplarına yerleştirildi. Osmanlı askerleri yol yapımında, demir yollarında, maden ocaklarında, köprü ve suni göl yapımında çalıştırıldı. Esirlerin çoğu Burma'nın alışık olmadıkları tropik iklimine, salgınlara ve ağır çalışma koşullarına dayanamayarak vefat etti. Yıllarca zor şartlarda çalıştırılan askerlerden ölenler, arkadaşları tarafından esir kamplarının yakınına gömüldü. Sağ kalmayı başaran esirler ise evlerine ancak 1918'de Mondros Antlaşması'ndan sonra dönebildi. Ancak şehit olanların mezarları oradaki kamplarda kaldı. Esaret altında bulunan 12 bin Osmanlı askerinden bin 500 kadarı şehit oldu. Şehit düşen askerlerden daha sonraki yıllarda ancak 222'sinin mezarı tespit edilebildi.