Sosyal güvenlik sistemi, sigortalıların gelecekteki haklarını güvence altına almak ve kayıtlı istihdamı teşvik etmek amacını taşımaktadır. Sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği, işverenlerin çalışanlarına ilişkin sigorta primlerini doğru ve tam olarak bildirmeleriyle sıkı sıkıya bağlıdır.

Prime esas kazancın doğru bildirilmesi, sigortalıların ileride elde edebileceği yaşlılık aylığı veya işsizlik ödeneği, geçici iş göremezlik ödeneği gibi haklarını etkilerken, sosyal güvenlik sisteminin mali dengesine de zarar vermektedir.

Sigorta primine esas kazanç (SPEK), sigortalıların hak ettikleri ücret ve ücret dışı kazanç niteliğindeki ödemelerden sosyal güvenlik primine tabi olanların brüt toplamı olarak ifade edilebilir.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları belirlenirken aşağıdaki tutarların brüt toplamı esas alınmaktadır:

* Hak edilen ücretler,

* Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar,

* İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıda belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemeler.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 82'nci maddesine göre, alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, asgari ücretin otuzda biri, üst sınırı ise günlük kazanç alt sınırının 7,5 katıdır.

Ancak TBMM'de görüşülmekte olan Vergi Kanunları ile Bazı Kanunlarda ve Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifinin yasalaşması halinde, üst sınırın günlük kazanç alt sınırının 9 katı olması beklenmektedir.

Prime esas kazançların Sosyal Güvenlik Kurumuna doğru ve tam şekilde bildirilmesinin önemine azami dikkat edilse de uygulamada bazı işverenlerin çeşitli nedenlerle çalışanlarının prime esas kazançlarını eksik bildirmeleri söz konusu olabilmektedir. Bu husus, kısa vadede işverenin prim maliyetini azaltıyor gibi görünse de uzun vadede hem sigortalının mağduriyetine hem de kamu zararına yol açmaktadır.

Prime esas kazancın eksik bildirilmesinin tespiti halinde işverenler çeşitli yaptırımlarla karşılaşacaklar ve yaptırımların işverenlere maliyeti, prime esas kazancın tam bildirilmesinden daha fazla olacaktır.

Prime esas kazancın eksik bildirilmesinin tespiti halinde gündeme gelecek yaptırımlar şu şekildedir:

* İdari para cezası: Prime esas kazancın eksik bildirilmesi nedeniyle ay başına iki asgari ücret idari para cezası kesilecektir. Bu tutar 2025 yılı için 52.011 TL'dir. 2026 yılında asgari ücretin güncellenmesiyle idari para cezasının tutarı da değişmiş olacaktır.

* Asgari ücret desteğinin iptali: Prime esas kazancın eksik bildirilmesi nedeniyle, eksik bildirim olan dönemlerin asgari ücret destekleri iptal edilecektir. Asgari ücret desteği, işverenlerin işgücü maliyetlerinin düşürülmesi, istihdamın arttırılması ve kayıtlı istihdamın korunması amacı taşımaktadır. Bu kapsamda 2025 yılında asgari ücret desteği 1.000 TL'dir.