Gece çalışmasında ara dinlenmesi

Çalışma hayatında verimlilik, iş sağlığı ve güvenliği ve dinlenme hakkı arasındaki denge, özellikle gece yapılan işlerde daha da büyük öneme sahiptir. İnsanların biyolojik ritmi gün ışığına göre düzenlendiğinden, gece çalışması bedensel ve zihinsel açıdan daha yorucu olabilmektedir.

Gece çalışmasında ara dinlenmeleri üretkenliğin sürdürülebilmesine katkı sağladığı kadar, çalışanların sağlığını korunması açısından da kritiktir. Düzenli ara dinlenme süreleri, vücudun dinlenmesini ve dikkat dağınıklığının önlenmesini sağlamaktadır.

Gece çalışması, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 69'uncu maddesinde hüküm altına alınmıştır. Hüküm uyarınca, saat 20:00'de başlayıp, saat 06:00'ya kadar geçen sürede yapılan çalışma gece çalışması olarak ifade edilmektedir. Bu saatler arasındaki zaman, İş Hukuku kapsamında çalışma hayatında "gece" olarak adlandırılmaktadır.

Gece çalışması 7,5 saati geçememektedir. Ancak, turizm, özel güvenlik, sağlık hizmeti ve petrol araştırma, arama ve sondaj faaliyetleri kapsamında yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması koşuluyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir. Gece çalışması, istisnai faaliyet kapsamında yapılsa da her hâlükârda en fazla 11 saate kadar yapılabilmektedir. Ayrıca 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılmaları yasaktır.

Ara dinlenmesi ise 4857 sayılı İş Kanunu'nun 68'inci maddesinde hüküm altındadır. Kanun uyarınca ara dinlenme süreleri çalışma sürelerine göre belirlenmektedir. Bu bağlamda ara dinlenme süreleri aşağıdaki gibidir:

* 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika,

* 4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar (7,5 saat dahil) süreli işlerde 30 dakika,

* 7,5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat.

Bu süreler en az olup aralıksız verilmesi gerekir. Ayrıca ara dinlenme sürelerinin işçi lehine artırılması mümkündür. Örneğin, 7 saat fiili çalışma olan bir işyerinde, 1 saat ara dinlenme verilmesinde bir engel bulunmamaktadır.

Ara dinleme süreleri, gündüz veya gece çalışması fark etmeden aynı sürelerde verilmelidir. Diğer bir ifadeyle gece çalışmasında ara dinlenme süreleri de bu hükme göre belirlenmektedir.

Günlük çalışma süresinin başlama ve bitiş saati arasında geçen sürede yapılan çalışmanın gece veya gündüz çalışması olduğunu da belirlemektedir. Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik kapsamında "Gece Çalışma Süresi" 7'nci maddede hüküm altına alınmıştır. Hüküm kapsamında, çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece çalışması sayılmaktadır.

Bu husus Yargıtay kararlarında da karşılık bulmaktadır. Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastladığında çalışmaların tamamı gece çalışması olarak değerlendirilmelidir (Yargıtay 9.HD. 09.12.2020 gün, 2016/36126 E, 2020/17967 Κ.).