İlkeler, bireylerin hayata ve olaylara bakışını şekillendirir. İlkeli yaşam hayatımıza anlam ve saygınlık kazandırır. Bu durum yalnız bireyler için değil, kurumlar için de geçerlidir. Şirketler de insanlar gibidir; kendilerine özgü değerleri, inançları ve ilkeleri vardır. Özellikle kuşaktan kuşağa geçen aile şirketlerinde, kurucunun benimsediği değerlerin hâlâ yaşatıldığını ve bu değerlerin bir gurur kaynağı hâline geldiğini görmek mümkündür.

İlke nedir

Türk Dil Kurumu'na göre "ilke":

· Temel düşünce ya da prensip,

· Temel bilgi,

· Davranış kuralı anlamına gelir.

Bu tanımdan yola çıkarak "kurumsal yönetim ilkeleri", bir kurumun yönetim süreçlerinde benimsediği temel değer ve davranış kuralları olarak tanımlanabilir.

Kurumsal yönetimin temel ilkeleri

Kurumsal yönetim alanında; çeşitli ülkelerde çok sayıda rehber, kanun, kural ve yönetmelik çalışmaları yapılmıştır. Bunlardan en çok bilinenleri Cadbury Komitesi Raporu, Greenbury Raporu, Hampel Raporu, Sarbanes-Oxley Yasası ve OECD Kurumsal Yönetim İlkeleri'dir.

Türkiye'de SPK, kamu adına kurumsal yönetim ilkeleri üzerinde çalışma ve düzenlemeler yapmaktadır. Üniversiteler de bu konuda yaptıkları akademik çalışmalarla katkı sunmaktadır.

Özel alanda ise, Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği'nin (TKYD) çalışmaları dikkat çekmektedir.

Bu çalışmalar sonunda yönetim ilkeleri dört ana başlıkta toplanmıştır: Adalet, şeffaflık, hesap verebilirlik ve sorumluluk.

Ben ise bu ilkelere, kültürel zenginliğimizden beslenen beşinci bir ilke daha eklemeyi öneriyorum: İstişare.

Merak edenler şu makalelerden detaylı bilgilere ulaşabilirler:

Yönetim ilkeleri ve kurumsal yönetim çalışmaları

Bir bayram hayali: İlkeli yaşamak – Yönetim ilkeleri

Şimdi bu ilkeleri kısaca inceleyelim:

1.Adalet

"Adalet mülkün temelidir" sözünü hepimiz biliriz. Ancak bu ilke sadece hukuk sistemiyle sınırlı kalmamalı. Kurumlar da tüm paydaşlarına karşı adil davranmalıdırlar.

OECD ve SPK bu ilkeyi genellikle ortaklık ilişkileriyle sınırlar. Ancak adalet, yönetim ilişkilerinin tamamında—çalışan, müşteri, tedarikçi, toplum—geçerli olmalıdır.

Adaletin olmadığı yerde güven, güvenin olmadığı yerde sürdürülebilir başarı mümkün değildir.

Merak edenler şu makaleden detaylı bilgiye ulaşabilirler:

Emanet ve adalet

2.Şeffaflık

Şeffaflık, bir şirketin finansal durumu, performansı ve yönetimiyle ilgili bilgilerin doğru olarak ve zamanında açıklanmasıdır.

Ne yazık ki ülkemizde mali bilgiler hâlâ "ticari sır" olarak algılanmakta ve paylaşılmamaktadır. Oysa uluslararası şirketler temel finansal verilerini düzenli olarak kamuoyuyla paylaşmakta ve bu durum rekabet avantajı sağlamaktadır.

Şeffaflık, sadece bilgi vermek değil; güven inşa etmek demektir.

3.Hesap verebilirlik

Kurumsal yönetim çerçevesi, şirketin stratejik rehberliğini, yönetim kurulu tarafından yönetimin etkin denetimini ve yönetim kurulunun, şirkete ve hissedarlara karşı hesap verme yükümlülüğü taşımasını sağlamalıdır.

Bu ilke iç kontrolü, bağımsız iç denetimi ve bağımsız dış denetimi de içermektedir.

Yöneticiler bir yandan kendi astlarından hesap soracakları gibi; üstlerine, hissedarlara, ilgili kamu kurumlarına ve ilişikli tüm taraflara (ilişki konuları ve alanlarıyla sınırlı olarak) hesap verebilmelidirler.

Bu vesile ile, ülkemizde sıkça ihlal edilen muhasebenin "kişilik" ilkesine de işaret etmeliyiz. Muhasebenin "kişilik" ilkesine göre; şirket, sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahiptir. Sadece bu kişilik kavramıyla ilişkili olan işlemler şirket kayıtlarına alınabilir. Diğer kişi ve kurumlarla ilgili işlemler şirket kayıtlarından ayrıştırılarak cari hesaplarda izlenmelidir.

4.Sorumluluk

Türk Dil Kurumu, sorumluluk kavramını, "kişinin kendi davranışlarının veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesi" olarak tanımlıyor.

Yönetim bilimi açısından, dar anlamıyla kurumsal sorumluluk, şirketlerin hissedarları için değer yaratırken toplumsal değerleri yansıtan kanun ve düzenlemelere uyum gösterecek şekilde faaliyet göstermesini ifade etmektedir.