Türk yönetimleri hep mutlakıyetti. Arada iki sıkıştırma meşrûtî yönetimler devreye girse de başta hep kağanlar vardı. Bunlara zaman zaman kan, kagan, beg, giderek sultan ve pâdişâh gibi unvanlar verildi ama statü aynıydı. En az beş bin yıllık bu hanlık dönemi, 1922'de yıkıldı.

İngiltere dışında Norveç, İsveç, Danimarka, Belçika ve İspanya aynı taçlı krallık dediğimiz sembolik de olsa başta kral veyâ kraliçeleri ile demokrasinin en parlak idarelerine sâhiptirler.

Cumhûriyetin ilk yıllarında, gerçek mânâda seçim, çok partili parlamenter sistem yoktur.

Her ne kadar bin yıllık bir mâziden bahsetsek de bundanSelçukludaOsmanlıda anlaşılmamalı. Sâdece Türklerin Anadolu'ya girişini esas aldığımız da anlaşılmamalı. Bundan sâdece Türklerin İslâmiyeti kabûl ettiği(921)de anlaşılmamalı. Bu bin yıllık sembol târih bir örnek veridir. Statüleri farklı olsa daUygurlara, Göktürklerekadar iniyoruz. Yetmiyor,Hunlara, Avarlara, Sakalara kadar iniyoruz. Statüleri farklı demekten maksadımız din ve birbirine yakın olan yönetimlerdir. Sürekli ve akıcı da olsa kopmaz bir coğrafyaya bağlı olan topraklardır. Bin yılın parantezinde 921'de İslâmiyeti ilk kabûl edenİlteber Almış Han'ın İtil Bulgar Devletibaşlangıç olarak kabûl edilebilir. Bunun ötesinde 1000 yıllık İslâmî mâzî yıkılırken en az beş bin yıllık hanlık dönemi de 1922'de yıkılmıştır.

Türk yönetimleri 1922'ye kadar mutlakıyettir. Arada iki sıkıştırma meşrûtî yönetimler devreye girer. Başta hep "kut" almış kağanlar vardır. Bunlara zaman zamankan, kagan, beg,gidereksultanvepâdişâhgibi unvanlar verilse de konum ve statü aynıdır. Bu İslâmiyetten evvel de böyledir. Devlette devamlılık esastır. Cumhûriyetle mutlakıyet yıkılmış, yâni hanlık tek yöneticilik bitmiş, bunun yerine Avrupâî cumhur nizâmına geçilmiştir. Ama Avrupa ülkelerinin bir kısmında hâlâ meşrûtî krallık vardır. Yâni asırlardır var olan krallar veyâ kraliçeler yerindedir ama arkalarında bir parlamento vardır. Zâten bizde de ilk parlamento1876'da II. Abdülhamîd Hanzamânında kuruldu.II. Meşrûtiyetde1908'deyine onunla vukû buldu. İki meşrutiyette de azınlık unsurlarının fitneleriyle I. Meşrûtiyet lağvedildi, II. Meşrûtiyet de Osmanlıyı bitirdi.

YAŞAYAN KRALLAR DEMOKRASİSİ

United Kingdom(Birleşik krallık yâniİngiltere) dışındaNorveç, İsveç, Danimarka, Belçikaveİspanyaaynı taçlı krallık dediğimiz sembolik de olsa başta kral veyâ kraliçeleri ile demokrasinin en parlak yönetimlerine sâhiptirler.

Türkiye'de 2024 yılında üretim yönetimine göre cârî fiyatlarla GSYH 63,5 artışla 43 trilyon 410 milyar 514 milyon TL oldu.

İngiltere'de GSMH ise 116 milyar dolardır. Ayrıca İngiltere'ye bağlı 15 ülke vardır. Bunlar Antiqua, Avustralya, Belize, Kanada, Grenada, Jamaika, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine, Saint Kitts ve Nevis, Saint Luçia, Saint Vincent ve Grenadinlar, Solomon Adaları, Bahamalar ve Tuvalu'dur.

Norveç'te GSMH, 485,3 milyar USD (2023), İsveç'te GSMH, 585 milyar USD, Danimarka'da GSMH, 407,1 Milyar dolardır (2023). Danimarka'nın kraliyet ailesinin 1000 yıllık bir geçmişi vardır. Belçika'da GSMH, 644 milyar USD, İspanya GSMH 1,73 trilyon USD (196 ülke arasında 15. Büyük ekonomiye sâhiptir.)

Kanada, İngiliz Milletler Topluluğu'na bağlı federal bir cumhuriyettir ve devlet başkanı İngiltere kraliçesidir. Kanada GSMH 2, 142 trilyon USD'dir (2023).

Krallık olan ülkelerde kral veyâ kraliçeler fazla fonksiyonel olmasa bile, onlara tamâmen etkisiz elemen demek de mümkün değildir. Protokollerde onlara nasıl bir siyâsî statü uygulandığını açıkça görüyoruz.

TÜRK DEVLET GELENEĞİ

Türk devlet geleneğinde üç temel esas vardır:Kut, töre ve kağan

Burada birinci sırada kut vardır. Eski Türklerde kağan, "kut" aldığı için "tanrısal güç" taşır. Çadırda da doğsa gökte doğmuş sayılır.

Sonra devletin dayanağı töre vardır. Töre (Törüg) kut altında, kağanın üstündedir.

Kânun (töre) zâten Gök Tengri tarafından verilen kutun yüceliğindedir. İl yâni vatan varsa onun ayrılmaz parçası töredir. Töre kan buyruğu olmakla berâber bir yüksek mahkemede kağanın da sözünün geçmediği olaylara şâhit olunmuştur. Kaldı ki kağan yargının da başıdır. Kağan devleti temsîl ettiği için, ona karşı işlenmiş suçlar devlete karşı işlenmiş sayılır. Bu yüzden kağana karşı işlenen suçu bizzat kendisi yargılardı.Atilla şahsına suikast düzenleyen Bizans elçisini kendisi yargılamıştır.

Köktürk kağanlığı zamanında kağanlar bazen yüksek mahkemeye başkanlık etmişlerdir. Bu mahkemedeyargu (hakem, hâkim) yarguçı, yargan (hâkim, belediye reisi)gibi yetkililer de bulunurdu. Bunlar mahkemede bir figür olarak bulunmazlar, olaylara müdâhale edebilirlerdi.

Kağanlık genelde babadan oğula, yoksa erkek yeğene geçer ki bunlara "tigin" veyâ "şad" denir. Burada hem sülâle hem de devlet devamlılığı esastır.

Yargan: Bir unvan olarak yargıç, yarkan.(Uygur Türkçesi Sözlüğü, A. Caferoğlu İstanbul Edebiyat Fakültesi Matbaası. s.2861968, İstanbul)

Tonyukukbir ara yüksek mahkemede de görev yapmıştır.

Hunlarda yargıçlık belli âilelerin reislerine verilirdi.

Hazarlarda dînî dâvâlarda ayrı bir yargıç tahsîs edilirdi. Yine Hazarlarda (Mûsevî Türkler) Yahûdî ve Hristiyanların dâvâlarına iki, diğer din mensuplarına bir yargıç tahsîs edilirdi.

Eski Türklerde adam öldürmek, barış zamânı silâh çekmek (kargı, süngü, ok) zinâ, hayvan hırsızlığı, soygun ve diğer hırsızlıklarda i'dam cezâsı verilir; kişinin malları devlet hazînesine aktarılırdı. Yalnız kalan âileye de devlet bakardı.

Irza tecâvüz kesin olarak i'dam cezâsını gerektirirdi.

Hafif suçlarda az hapis ve bedel esastı.

Yüksek medeniyete geçen Uygurlarda toplum kânunları gelişmiştir. Bunlarda kirâya verme, satış sözleşmesi, velâyetnâme, vasiyetnâme, ipotek gibi gelişmiş kânun maddeleri göze çarpar.

TÜRKLERDE İSLÂMÎ KÂNUN (ŞERİAT) UYGULAMALARI

Türklerin İslâmiyeti kabulü ile şer'î hukuk sistemine geçilmiştir. Bu sistem bütün önceki sistemlerden çok daha şümullü, çok daha kategorik ve mükemmeldi. KısacasıHakk buyruğuidi.

Aslında Türklerde hırsızlık, zinâ, yalan, yalancı şâhitlik, vatana ihânet, savaştan kaçma gibi suçlarda şer'î sistemde olduğu gibi ağırcezâlar ve i'dam uygulanırdı.

İslâmiyet, temel idârî ve dînî yönden dört ana kola ayrılır. Esâsında din ve devlet işleri ayrı olmamakla birlikte, idârî sistem yönünden "muâmelât ve ibâdât" diye ikiye ayrılır. Tabîî ki muâmelâtın içinde münâkehât (evlilik, nikâh, talâk, mehir vs. mes'eleleri ile) ukubâtta ise çeşitli hafif ve ağır suç cezâları yer alırdı.

Karahanlılarla birlikte şer'î hukûka geçen Türkler 1928'de kısmen, 1934'te de tamamen lâik Avrupâî hukuka dâhil olmuştur.

Türkler başlangıçta Anadolu'ya girip Bizans topraklarına hâkim olunca önceSûriye (Halep)sonra daKonyabölgelerine yerleştiler. Oğuz Kağan'ın torunlarından çoğalan boylar değişik Türk devletleri kurarken en uzun soluklu olanı daKayılar ve dolayısıyla da Osmanlılar olmuştur. Zamânının en güçlü Türk devleti olan Selçukluları hegemonyasına alan Moğollar, Osmanlıya da çok sıkıntı çektirmişlerdir.

İdealleri sâdece kuru cihangirlik ve zulüm üzerine binâ edilen Moğol İmparatorluğu yıkılmış, fakat "i'lâ-yı kelimetullâh" aşkıyla cihâd eden Osmanlı,Siyonist emeller ve İttihâdcı yerli mason cuntacıların iştirakleriyle yıktırılmasaydı (evet yıkılmadı, yıktırıldı) Osmanlı yakalamış olduğu sanâyi hamleleriyle belki de 20. asırda da büyük devlet olma vasfını koruyacaktı.

"Dede Korkut Destânî Hikâyeleri" önsözünde anakronizm (târihî yanılma) var mıdır

Dede Korkut Kitâbı'nda Korkut Ata'nın bir keşif veyâ kerâmet yoluyla söylediği söz, çok önemli ama açıklanmaya muhtaçtır. Korkut Ata ayıttı (söyledi):"Resûl aleyhsselâm zamânına yakın Bayat boyından Korkut Ata dirler bir er koptı. (ortaya çıktı) Oğuz'un ol kişi tamam biliçisi idi (büyük âlim). Ne dir ise olur idi. Gayıbdan dürlü haberler söyler idi. Hak te'âla anung köngline ilhâm ider idi (Allâh ona bâzı gizli şeyleri bildirirdi). Korkut Ata ayıttı: "Âhır zamanda hanlık yine Kayı'ya değe(Son zamanlarda hanlık yine Kayı'nın eline geçecektir). Kimesne ellerinden almaya, âhır zamân olup kıyâmet kopınça (Kıyâmet kopuncaya kadar kimse Kayıların elinden bu hanlığı alamayacaktır). Bu didügi Osman neslidür, işte sürülüp gideyorır (Bu dediği Osmanoğullarıdır, işte devam edip gidiyor).(Dede Korkut Kitabı, Metin-Sözlük, s,v Doç.Dr. Muharrem Ergin, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1964)

Şimdi metinle ön söz arasında bir tutarsızlık görülüyor: Dede Korkut sözlü ifâdeye göre Resûl (aleyhisselâm) zamânına yakın yaşamış, (6. asır olabilir.) Osmanlı Devleti ise 13. asırda kurulmuştur. Zâten dil yönüyle