Büyüme balonu

Yerel seçim öncesi hemen hemen tüm ekonomik göstergeler kötüleşirken, kur yükselir, enflasyon hızlanır, bütçe açığı büyür, her şey baştan kâra giderken, veri açıklama tarihine uygun olmayan bir tarihte yüksek bir büyüme hızı açıklanıyor, yüzde 4.5; kişi başına gelir, ABD Doları bazında yüzde 255 oranında 10 bin 653 dolardan 13 bin 384 dolara yükseliyor. 2 bin 725 dolar artıyor. Açıklanan rakam, orta vadeli planın (OVP) 2023 yılı gerçekleşme tahmini kişi başına gelir 12 bin 415 dolardan da 989 dolar daha fazla. Türkiye OVP'nin 2025 kişi başına gelir hedefi 13 bin 717 dolar; 2023 yılında hemen hemen ulaşmış oluyor. Herhalde "Kişi başına gelir artışında dünyada açık ara ilk sırada olacağımız" ise henüz seçim sloganı olmadı.

Büyüme, gayrisafi yurtiçi milli hasıla artışı, mal ve hizmet üretim artışı ile ölçüldüğünden büyüyen bir ekonominin kur, enflasyon, işsizlik, dış ticaret, cari işlemler açıkları üzerinde olumlu etkisinin olması gerekir. Ekonomik büyümenin, diğer gösterge ve fiziki üretim rakamlarıyla da desteklenmesi gerekir. Büyüme hızı, yandaş yorumculara da pek inandırıcı gelmemiş olacak ki fazla övgü düzülmedi; "tüketimle tüketerek büyümek" gibi "bilimsel analizler" de yapılmadı veya rastlanılmadı. Bu denli hızlı gelir artışına karşın IMF dünya kişi başına gelir sıralamasında yine de altmış altıncı sıraya kaldık.

Büyüme, büyüme ölçüsü gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) bir hesap döneminde üretilen mal ve hizmetlerin cari piyasa fiyatıyla değerleri toplamıdır. Çift sayısından, yinelemeden kaçınarak, nihai tüketim malları ile sermaye malı, makine, donanım, yeni inşaat üretiminde girdi olarak kullanılan ara malları hesaba katılmaz. Bir hesap döneminde üretilen mal ve hizmetleri fiziki olarak saymak, ölçmek, tartmak olanaklı olmadığından GSYH göstergelere, varsayımlara, ölçütlere, belirlenen katsayılara dayanılarak tahmin edilir; kesin değil, tahminidir. Cari piyasa fiyatlarıyla hesaplandığından önceki yıllarda mukayese için, fiyat farkını giderici, düzeltici, deflatör kullanılarak sabit fiyata indirgenir. Basit aritmetik bir oranın payı yüksek, paydası düşük hesaplanınca oranın değeri yükselir, hesabın yüksek büyüme hızına ulaşılır.

Rakamlar süslenerek, makyaj yapılarak başarı gösterisi, gerçeklerden farklı izlenim yaratmaya yönelik yöntemler "kozmetik", "makyajcı" olarak nitelendirilir. AKP, rakamları süslemek dışında, seçimlere yakın flaşh haber ve kurgularla başarı gösterisi de yapar.

Geçen seçimlerin flash haberi, başarısı Karadeniz doğalgazı idi. Yerel seçim öncesinin flaşh haberi de yerli savaş uçağı "KAAN". Ülkenin derinliğine gelişmiş, yerli girdiye dayanan sanayisi olmadığından, KAAN'ın diğer ürünler gibi montajı olması olasılığı yüksekti. Nitekim TUSAŞ eski genel müdürü, bir TV programında KAAN'ın F-16 motoru ile havalandığı bilgisini verdi.