Para arzı, merkez bankasının matbaasında değil, ekonominin damarlarında oluşuyor. Bankalar kredi verdikçe para yaratılıyor; merkez bankası yalnızca bu sürecin gerektirdiği rezervi sağlıyor. Yani para arzı, yukarıdan yönetilen bir miktar değil, ekonomik faaliyetin kendisi tarafından belirlenen bir süreç olarak karşımızda duruyor. Bu bakış açısı, ekonomiyi teknik bir mühendislik alanı olmaktan çıkararak; onu siyasal ve toplumsal bir organizma olarak yeniden tanımlamakta. Kabul etmeliyiz ki para, üretimin yan ürünü değil, üretimin ön koşulu. Dolayısıyla ekonomi politikası da yalnızca "doğru faiz" ya da "disiplinli bütçe" arayışıyla değil, gelir dağılımı, istihdam ve toplumsal güven dengesiyle ilgilenmek zorundadır.

"KARŞILIKSIZ PARA" RETORİĞİ: DİSİPLİN DEĞİL, İTAAT ÇAĞRISI

"Karşılıksız para basma" ifadesi, teknik bir tanım olmaktan çok, ideolojik bir disiplin çağrısıdır. Bu söylem, piyasanın akıllı, devletin ise irrasyonel bir aktör olduğu varsayımına dayanır. Devlet toplumsal ihtiyaçlar için harcadığında "karşılıksız" sayılır; ama finans piyasası aynı işlevi kredi üzerinden yaptığında buna "yatırım" denir. Oysa modern ekonomi tam tersine işliyor: her kredi, her mevduat, her borç ilişkisi zaten bir para yaratımıdır. Yani sistemin kendisi içsel olarak "karşılıklı"dır ve para her zaman üretim ve borç ilişkileri içinden doğar. Bu nedenle "karşılıksız para basmak" diye ayrı bir eylemden söz etmek, ekonominin borç ve üretim döngüsüyle işleyen doğasını görmezden gelmektir. Paranın değeri, arkasında altın ya da rezerv olmasından değil, üretim süreciyle ve gelir yaratma kapasitesiyle kurduğu bağdan doğar. Para, üretimin yansımasıdır; üretim yoksa, rezerv de anlamını yitirir. Gerçekte para arzı artışı, bir neden değil, ekonominin ödeme kapasitesine verdiği tepkidir. Fiyatlar, kur ve maliyetler arttığında firmalar daha fazla kredi talep eder; bankalar bu talebe karşılık yeni para yaratır. Bu, "karşılıksız basım" değil, ekonomik organizmanın kendi iç dengesine uyumudur. Bu yüzden mesele, kim para bastı sorusu değil; paranın kim için ve neyin karşılığında yaratıldığı sorusudur. Bu kadar hikaye yeter diye düşünüyorum.

REFORM DEĞİL, NOSTALJİBabacan çizgisi, ekonomiyi "rasyonel zemine döndürmekten" söz ederken aslında siyaseti ekonomiden uzaklaştırmayı, yani karar mekanizmalarını toplumsal taleplerden koparmayı hedefliyor. Oysa üretim yapısı zayıflamış, gelir dağılımı bozulmuş, emeğin payı erimiş Türkiye'nin yaşadığı kriz teknik değil toplumsaldır. Türkiye'nin bugünkü ekonomik krizi "para basıldığı için" değil;

•Üretimin ithalata bağımlı hale gelmesi,

•Gelir dağılımının bozulması,

•Sermaye birikiminin finansal sektörlere kayması

•Ve devletin yeniden dağıtım gücünü yitirmesi

nedeniyle derinleşmiştir.

Eski Başbakan Yardımcısı, Dışişleri Bakanı, Ekonomi Bakanı Babacan'ın "rasyonel zemine dönelim" çağrısı, bu yapısal sorunların hiçbirine dokunmadan yalnızca eski statükoyu restore etmeye yöneliktir. Bugün teklif ettiği şey reform değil, nostaljidir:

•Eski "güvenli sermaye" dönemine özlem,

•Eski "disiplinli teknokrat" modeline dönüş.

Babacan'ın önerdiği politika, aynı reçeteyi yeniden sunmaktan ibarettir; o yüzden "deva" değil, eski hastalığın tekrarıdır. Gerçek çözüm, para miktarını ya da faiz oranını tartışmakta değil; ekonomik ilişkilerin doğasını yeniden kurmakta yatıyor. Türkiye'nin önündeki mesele, parayı değil, paranın dolaştığı ilişkileri düzeltmektir.