TİHEK, bir noterin 65 yaş üstünden sağlık raporu istemesini 'ayrımcılık' olarak değerlendirdi. Peki noterler, 65 yaş üstünden sağlık raporu isteyebilir mi Avukat Ergün Vardar'ın yanıtı: "Hayır, kanunda da yönetmelikte de 'yaşa bağlı rapor' gibi bir düzenleme yok."

BAZI okurlarım son dönemde şu soruları yöneltiyor:

- 65 yaş üstüyüm. Noter satışında sağlık raporu istendi. Yasal mı

- Noterler, tapu işlemlerinde 65 yaş üstünden neden rapor istiyor

- Bu raporu almak yasal zorunluluk mu

- Tapu Kadastro'nun bu konuda resmi görüşü ne

- Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) bu konuda ne karar verdi

Konuyu Tekirdağ Barosu avukatı Ergün Vardar ile konuştum.

SAĞLIK RAPORUİSTEYEMEZ

- Noterler 65 yaş üstünden "rutin" olarak sağlık raporu isteyebilir mi
Hayır, isteyemez. Mevzuatta "65 yaş üstü sağlık raporu getirsin" şeklinde hiçbir zorunluluk yok. Noterlik Kanunu da Noterlik Yönetmeliği de "yaşa bağlı rapor" gibi bir düzenleme içermiyor. Noterlerin görevi işlem anında kişinin ayırımcılığa uğramadan, fiil ehliyetine sahip olup olmadığını değerlendirmektir. Bu olay bazlı yapılır, yaşa göre değil.

- Uygulamada neden böyle sorunlar yaşanıyor
Bazı noterler, riski bertaraf etmek için 65 yaş sınırını ve sağlık raporu istemeyi kolay yol görüyor. Oysa bu, hukuken yanlış olduğu gibi kişinin onurunu zedeleyen bir uygulamadır. Her vatandaş kendi işlem kapasitesi içinde değerlendirilmelidir. Kısacası kolaycılık, hukuki güvenliği zedeliyor.

YAŞ KRİTER OLAMAZ

- Peki noter şüphe ederse rapor isteyebilir mi
Evet ama kriter yaş değil, kişinin işlem anındaki durumu olmalıdır. Noter, imza atacak kişinin bilinçli ve iradi şekilde işlem yapıp yapmadığından makul bir şüphe duyarsa örneğin kişi konuşmayı anlamıyorsa, algı problemi varsa o zaman hekim raporu isteyebilir. Ama bu yalnızca somut olaya özgü olabilir. Rutin şekilde "65 yaşındasınız, rapor getirin" uygulaması hukuki değildir.

- Noter açısından şüphe hangi durumlarda oluşur
Beyanlarında tutarsızlık, işlem konusu açısından sıra dışı risk, net olarak görülen zihinsel yetersizlik, ihbar/şikâyet gibi durumlarda noterler şüphe duyarak kişiden sağlık raporu talep edebilir.

- Noter rapor istemek için gerekçe göstermek zorunda mı

Evet. Noter somut gerekçe sunmalıdır. Aksi halde ayrımcılık yasağı ihlal edilmiş olur.

- Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu ne karar verdi

TİHEK bu konuda yeni ve kritik bir karar verdi. 65 yaş üstüne rutin sağlık raporu zorunluluğu getirilmesini 'ayrımcılık yasağının ihlali' olarak değerlendirdi. Kararda, "Yaş temelli genelleme yapılamaz. Herkes işlem ehliyeti yönünden bireysel olarak değerlendirilmeli. 65 yaş üstü olmak tek başına ehliyetsizlik karinesi oluşturmaz" denildi. Bu karar hem noterler hem kamu kurumları için bağlayıcı nitelikte. Bir "uyarı" özelliği taşıyor.

- TİHEK kararı noter işlemlerini nasıl etkileyecek

Uzun yıllardır tartışma konusu olan '65 yaş üstüne noter raporu' uygulamasına netlik getirmiştir. Noterlik işlemlerinde eşitlik ve ayrımcılık yasağı ilkeleri açısından son derece önemli bir karardır. TİHEK, rutin uygulamayı hukuka aykırı kabul etmiştir. Noterler, şüpheyi somutlaştırmak zorundadır. "Yaşlı görünüyordu" şeklindeki genel ifadeler artık yeterli değildir. Sağlık raporu istenmesine dayanak oluşturmaz.

- TİHEK kararı bağlayıcı mı

İdare için uyulması zorunlu niteliktedir, emsal olarak kullanılır.