Tarihten çıkarılacak dersleri ancak bu derse girenler bilebilir. Dersten kaçanların geleceğe dair yorum yapması çok tehlikelidir. Atatürk, tarih bilmeyenlerin devlet yönetmeye talip olmaması gerektiğini söylerdi. 22 Aralık 1914'te ihtiraslı bir komutan; coğrafyayı, mevsim şartlarını, yerel dinamikleri, insan doğasını yeterince bilmeden, üzerine etraflıca düşünmeden çıktığı Sarıkamış Harekatı'nda 90 bin şehit vermemize neden oldu.

OĞUNLUKLA 'BARIŞ', SONRAKİ SAVAŞ İİNDİR

Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı başında tarafsız görünüyor; aslında kimin yanında savaşa gireceğine karar vermeye çalışıyordu. İngilizler, Rusları korkutucu bulsa da çıkar ortaklığı vardı ve Fransa'yı da yanına alarak "İtilaf Devletleri"ni oluşturdu.

Giderek güç kazanan Almanya, Avusturya-Macaristan'ı, sonradan taraf değiştirecek İtalya'yı gücüne eklemişti. Osmanlı cazip tekliflerle geleni tercih edecekti, ancak İtilafçılardan umduğunu bulamadı. İktidarın çelik devi Almanya'nın yanında konumlandı. Osmanlı-Alman ittifakı imzalansa da taktiksel olarak Osmanlı'yı "tarafsız" gösterme kararı alındı. Aynı gün İngiltere, parası ödenmiş iki gemimize el koyarken Almanya'dan iki zırhlı savaş gemisi Osmanlı'ya verildi.

VE SAVAŞA GİRİLİR...

Almanya, Fransa'ya savaş ilan edince İngiltere seferberliğe geçti, İsviçre Parlamentosu "olağanüstü hal" statüsüne; İtalya, Rusya ile gizliden flörtleşmeye...

29 Ekim'de, Goeben ve Breslau gemilerinin Karadeniz kıyılarını topa tutmasıyla Osmanlı savaşa bulaştı. Savaşa girişimiz bir Alman tezgâhı gibi anlatılsa da gerçekte öyle değildi. Enver Paşa daha bir hafta önce talimatını vermişti: "Filomuz Karadeniz'de üstünlüğü elde etmelidir. Rus filosunu arayınız ve harp ilan etmeden bulduğunuz yerde hücum ediniz."

Hücum edilecek ama savaş ilan edilmeyecek! Enver Paşa'nın narsizmi onu körleştirirken tek yanılan o muydu Bir dünya savaşının yaklaştığını görmeyenler, Avrupa'yı akıllı bulup da kıtanın böyle bir savaşa çekilmeyeceğini savunanlar... Hepsi yanıldı, savaş kapıdaydı.

Her şey çok hızlı gelişti. Sınırlarımızı 2 Kasım'da geçen Rusya, Türk topraklarını Ermenilerle birlikte işgal ederek Erzurum'a kadar ilerledi. 3 Kasım'da İngiliz-Fransız ortak filosu anakkale'ye geldi, 17 dakika boyunca topa tuttu Seddülbahir'i. 5 Kasım'da İngiltere ve Fransa Osmanlı'ya savaş ilan etti. İngiliz başbakan, "Osmanlı Devleti savaşa isteyerek ve bilerek girdi, cezasını en ağır biçimde çekecektir" diyordu. Oysa savaşları devlet aklı kazanır, öngörüsüz ve akılsız iktidarlar kaybeder. Osmanlı'yı yönetenlerin asırlık hatalarının bedelini hâlâ ödüyoruz.

DERS 1: Ah! Hasan İzzet Paşa, ah! İlerleyeceğine, durdun; saldıracağına savunmaya çekildin!

Rusların hızlı ilerleyişi, 5. gününde beklemedikleri bir taarruzla karşılandı. Köprüköy ve Azap savaşlarında Rus güçleri, Ermeni desteğine rağmen geri püskürtüldü.

Tanıdık bir işbirliği modeli: Dışarıdan güdümlü, içeriden vurmaya hazır!

Osmanlı tebaasından 8 bin Ermeni asker kaçağı bir yana, 60 bin Ermeni gönüllüden oluşan bir başka silahlı gruptan gururla söz ediyordu bir İngiliz diplomat.

Ruslara karşı başarı, Balkan savaşlarındaki travmadan sonra iyi geldi. Kayıtlara göre, "Kanlı Mevkii"de Ruslar sahadaki gücünün yüzde 40'ını yitirmişti.

Savaşa "mümin savaşçı"ları davet eden Padişah Sultan Reşat'ın, din adamlarıyla birlikte duyurduğu "cihat Fermanı"na karşılık gelmedi. Yorgun ve yoksul Osmanlı askerlerinin savaş hazırlığı yetersizdi. Yine de Türk ulusunun savaşma yeteneği, Rus işgalinden topraklarımızı kurtardı.

Zaferin büyük askerlerinden Tuğgeneral Ziya (Yergök) Paşa, "Sarıkamış'tan Esarete" adıyla kitaplaşan anılarına, "Komutan paşaların taarruzu durdurmamız hususundaki emirlerine uymayıp, iki bölüğü savaşa sokmam askere gayret ve cesaret verdi" diye yazacaktı.

Ama... 3. Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa ansızın savaşı durdurdu, ilerlemek ve saldırmak yerine güçlerini geriye çekti. Zafere rağmen çekilmeye zorlanan orduda büyük bir moral bozukluğu belirdi. Ruslar toparlanmak için zaman kazandı. Hasan İzzet Paşa taarruza devam etseydi Sarıkamış Harekatı'na girişilmeyecekti. Doğru zamanı bekleme, tam zamanında taarruz Mustafa Kemal'deki gibi bir askeri deha gerektirir. Doğru zamanda siyasi hamle de yine Mustafa Kemal'deki gibi devlet aklı.

BİTMEK ÜZEREYKEN PKK'Yİ MUHATAP ALMAK

Savaşlar devletler arasında olur. PKK ile yaşanan "terörle mücadele"dir, "teröristle çatışma"dır. Düşmanla mücadelede, tarihin bu kısmından alınacak ders çok önemli. ocuklarının kandırılmasına tepki gösteren ailelerin, değişen toplum yapısının, ilgilerin, gereksinimlerin etkisiyle dağlı kadrosu yaşlanan, iyice küçülen, etkisi sınırlı PKK tam bitirilmek üzereyken "demokratik açılım" denen paradigmayla toparlanma olanağına kavuşturuldu. Oysa örgütün üzerine daha fazla gidilmeli, son darbeler vurulmalıydı. Gücünü Suriye'ye kaydıran, bölgede yoğun sıcak çatışmalara karışan, iç kavgalara çekilen terör örgütü tam sona yaklaşıyorken Türkiye'yi yeniden siyasi bir savunma hattına çekmek yanlış karar. Bu durum, ilk açılım sürecinde olduğu gibi PKK'ye yalnızca zaman ve güç kazandırır.